Elke lens heeft een diafragmaopening die bij een foto een betere scherpte en contrast geven dan bij andere diafragma-instellingen van deze lens. Deze plek heet in het Engels de Sweet Spot (Sweet Spot komt naar het schijnt uit de tenniswereld, waarbij de Sweet Spot van een tennisracket de plek is waarmee je de meest effectieve slagen kunt doen). Een Nederlandse term ken ik er niet voor, de zoete plek zullen we maar zeggen.
Een wijd open lens (bij het kleinste getal voor de diafragma) heeft vaak last van aberratie (kleurverschuiving) en een lens met het kleinste diafragma (het grootste diafragmagetal) heeft weer last van diffractie (verstrooiing van het licht op de randen van de diafragma), met als resultaat dat er enige mate onscherpte optreedt. Bij een goede lens hoeft dat niet perse dramatische gevolgen te hebben voor de scherpte en contrast – de lens is gewoon goed en over het geheel goed scherp, maar er zijn dus wel een aantal diafragma instellingen waarbij de lens op zijn best is en net even scherper met een beter contrast dan bij die andere instellingen: de Sweet Spot van de lens.
Het is handig om te weten wat die sweet spot van je lens is. Er zijn wel wat vuistregels voor te geven. Bijvoorbeeld twee stops kleiner dan wijd open zou een sweet spot kunnen zijn, f/8 is ook een veilige keuze. Wil je echt zeker weten wat de sweet spot(s) zijn van een specifieke lens, dan moet je een reeks foto’s maken met de verschillende diafragma-instellingen van die lens.
Nikon D700 • ISO 200 • f/9 • 1/100 @ 50mm.
Op zoek naar de Sweet Spot
Zet om te beginnen de camera op een statief en stel scherp op een onderwerp waarvan je goed de scherpte kunt beoordelen. Er moet niet al te veel bewegen tijdens de opname, dus je hebt niks aan bosjes en bomen in de wind. Schuttingen, muren, huizen, dingen die stevig staan en waar wat op te zien is zijn geschikt.
Zet je camera op diafragma voorkeuze en zet de lens helemaal open, het kleinste diafragma getal. Maak een foto. Diafragmeer één stop. Maak weer een foto. Ga zo door tot aan het kleinste diafragma. Je hebt nu op volgorde opnamen met de verschillende diafragma-instellingen van de lens. Open ze in een beeldbewerkingsprogramma en ga ze vergelijken ingezoomd op 100%. Er zullen een paar opnamen zijn waarvan je zegt: ja! die zijn een beetje scherper dan de rest. Dat zijn de foto’s toen de lens zijn of haar sweet spot bereikte. In de data die bij de foto zijn opgeslagen, de EXIF-data, zie je het diafragma waarmee de opname gemaakt was. De EXIF-data kun je uitlezen in een applicatie als Photoshop of Lightroom. Je kunt natuurlijk ook de foto’s op volgde van de opnamen bekijken en dan kijk je even op de lens op welke stop de scherpste foto’s zaten.
Een ding: als je geen of heel weinig verschil ziet tussen de verschillende opnamen, dan heb je waarschijnlijk een hele goede lens. We moeten ook niet overdrijven: soms heb je gewoon al het licht nodig om een niet bewogen opname te maken en dan zet je het diafragma gewoon helemaal open. En bij heel veel licht zet je gerust je diafragma kleiner dan de sweet spot. Als je echter in de reeks foto’s ergens middenin de reeks wat meer scherpte ziet, dan weet je: daar zit de sweet spot en daar fotografeer ik het scherpste mee.
Nog een laatste ding: de sweet spot heeft niets maken met de scherptediepte van de foto, het is de plek waar de lens op zijn best presteert, de lens is er op zijn scherpst.
Hans Frederiks is journalist en fotograaf en hoofdredacteur van blog.computercreatief.nl. Hij schrijft over ontwikkelingen op het gebied van computers, van vormgeving op het web en print, en fotografeert al zijn hele leven lang. Zijn specialisaties zijn panorama’s, landschappen en podiumfotografie. Zijn blog vind je HIER, zijn boeken vind je HIER.
