Dit is 9de en laatste aflevering in een serie van Eduard de Kam over kleur en fotografie. In deze aflevering behandelt hij het onderwerp: foto’s laten afdrukken.
De 1ste aflevering, de inleiding, vind je HIER, de 2de aflevering over de witbalans HIER, de 3de aflevering over hoe je zélf kleur ziet vind je HIER, de vierde aflevering over hoe je camera omgaat met kleur HIER, de 5de aflevering over Cameraprofielen en Lightroom vind je HIER, de 6de aflevering over Kleur naar eigen smaak vind je HIER , de 7de afleveringen over 3D LUT-tabellen HIER en de 8ste aflevering over het zelf afdrukken van foto’s HIER.

Je kunt je foto’s ook laten afdrukken, of opsturen als bestand om op een andere manier te laten gebruiken. Hoe nauwkeuriger je weet op welke manier een foto gebruikt gaat worden, hoe nauwkeuriger je het bestand daarop kunt afstemmen en hoe beter de kwaliteit bij gebruik. Kwaliteit is dan de scherpte, maar vooral natuurlijk de overeenstemming voor wat betreft de kleur tussen wat je op je scherm ziet en hoe de afdruk er uit ziet.

De keuzes en instelingen waar je je mee bezig moet houden zijn dan:
• Het bestandstype dat je opstuurt
• De afmetingen ( de combinatie van de maat en de resolutie )
• De kleurruimte
• De verscherping, maar die kun je alleen echt regelen als je precies de afmetingen weet.

Grofweg zijn er drie soorten gebruik:
Internet en digitale presentaties, afdrukcentrales en vaklabs, drukwerk.

In alle gevallen moet je er achter zien te komen hoe de foto’s gebruikt gaan worden: hoe meer informatie, hoe beter je de foto die je aflevert kunt afstemmen op het gebruik dat er van gemaakt zal worden. Soms zul je verschillende versies moeten leveren voor verschillende toepassingen, of er op vertrouwen dat er bij de gebruiker iemand zit die weet hoe een foto voor de verschillende vormen van gebruik moet worden aangepast.

Exporteren

Omdat het onhandig is om je originele bestand aan te passen aan een bepaald soort gebruik bieden veel programma’s de ‘export’ optie, waarbij je een kopie maakt, maar tegelijkertijd een aantal keuzes kunt maken die het bestand aanpassen zodat het geëxporteerde bestand andere eigenschappen kan hebben dan het origineel. Je kunt dat exporteren doen vanuit Lightroom, Camera RAW, Photoshop of een ander programma. Wil de klant bijvoorbeeld informatie in de bestandsnaam, dan is de exporthandeling het moment om dat soort onhandige bestandsnamen te maken. Je kiest bij het exporteren ook de kleurruimte, het bestandstype en de afmetingen. Bij Lightroom en Camera RAW ook de verscherping, die laatste optie ontbreekt bij het exporteren vanuit Photoshop zelf.

Verscherpen

Er zijn keuzes voor de verscherping in de programma’s zelf te vinden. Zelf laat ik die altijd op hun standaard waardes staan, althans bij de Adobe software. Bij Capture One moet je de waarden een stuk lager zetten wil het resultaat mooi blijven. Dat is ongetwijfeld een kwestie van smaak, want dat is verscherpen absoluut ook, naast de techniek die het is. De verscherping zoals je die kunt vinden in de exportopties van Lightroom en Photoshop heeft als nadeel dat je het effect niet vooraf kunt beoordelen. Daarvoor moet je de keuzes uitproberen om te kijken wat bij jouw smaak past. Een andere beperking is dat je precies moet weten hoe groot de foto’s gebruikt zullen worden. Het voordeel en het bijzondere van deze keuzes is dat ze bedoeld zijn om een mogelijk scherpte verlies bij het afdrukken vooraf op te vangen, vandaar ook de keuze tussen mat en glanzend papier. En voor internet kies ik altijd de instelling ‘hoog’ voor beeldscherm, dat levert, als de foto’s tenminste geen andere maat krijgen, heel mooi scherpe afbeeldingen.

Beeldscherm en projectie

Voor gebruik op een beeldscherm of een beamer, waaronder internet, presentaties en foto’s om in een video te gebruiken vallen, is JPEG het voor de hand liggende bestandsformaat. Resolutie bestaat er niet bij deze vorm van gebruik, alleen maar afmetingen, en wel uitgedrukt in pixels: bijvoorbeeld 800 pixels breed voor internet en 1920 bij 1080 pixels voor een Full-HD beamer of video. En sRGB is nog steeds de voor de hand liggende kleurruimte voor internet. Voor presentaties ook nog, maar met het toenemen van de kwaliteit in de kleurweergave van beamers en beeldschermen zal dat in de toekomst wel anders worden. Apple zet bijvoorbeeld al in op de P3 kleurruimte. Video heeft zijn eigen soort kleurruimtes, hopelijk zorgt het montage programma voor de omzetting bij het toevoegen van een foto aan een video project. Anders moet je uitzoeken of het standaard video, Full-HD of 4K is, die hebben elk hun eigen kleurruimte. En je moet er rekening mee houden, of de gebruiker moet dat doen, dat veel programma’s voor beeldscherm of projectieweergave geen kleurbeheer gebruiken. Je kunt heel goed verscherpen, als je weet dat de afbeelding ook inderdaad getoond wordt met precies het toegekende aantal pixels.

Foto’s af laten drukken

Bij afdrukken wordt de afmeting in centimeters gebruikt, en de resolutie, om het rekenen nodeloos ingewikkeld te maken, in punten per inch. PPI dus, hoewel er in de praktijk geen verschil is met DPI. Bij de meeste afdruk centrales, en zeker bij de betere vaklabs kun je op de website precies vinden wat de maten zijn van het gebruikte papier, voor echt nauwkeurige levering tot in millimeters gemeten! De resolutie kan wisselen, afhankelijk van de gebruikte apparatuur, van 300 tot 360 PPI. De combinatie van de afmetingen in centimeters en de resolutie in dpi bepaalt dan hoe groot je bestand wordt in pixels. Dat wordt door de exportmodule uitgerekend, dat hoef je zelf niet te doen. Voor de eenvoudige afdrukcentrales is sRGB het beste, vaak kunnen de machines ook geen groter kleurbereik op het papier krijgen. Voor serieuze inkjet prints zou ik AdobeRGB kiezen. Als het betreffende bedrijf het wil en kan verwerken, kun je ook een 16-bits TIFF bestand in de ProPhoto RGB kleurruimte sturen, maar het valt meestal niet mee om het verschil met AdobeRGB op papier terug te zien. En dan is er ook hier de verscherping die je moet toepassen op het het bestand zoals je dat afgelevert. Past het lab achteraf de afmetingen aan dan gaat veel van de scherpte verloren.

Drukwerk

Bij het leveren van foto’s voor drukwerk komt het maar zelden voor dat je precies te horen krijgt hoe groot en voor wat soort drukproces je de foto’s moet leveren. Vandaar dat je dan aangewezen bent op het leveren van een algemeen bestand dat door de vormgever – de lithograaf bestaat geloof ik niet meer – op maat gemaakt, verscherpt en omgezet in CMYK moet worden.
Dat geldt in ieder geval ook het onderbrengen van je foto’s bij een stockbureau waar ze voor elk soort gebruik geschikt moeten kunnen worden gemaakt door de gebruikers. Ik zou AdobeRGB dan aanraden en de volledige bestandsgrootte die je hebt opgenomen, tenzij het stockbureau kleinere bestanden wil. Je zou de foto een beetje kunnen verscherpen, de stand normaal voor beeldscherm bijvoorbeeld, om de foto er goed uit te laten zien. De gebruiker moet de foto dan verder aanpassen wat betreft maat en verscherping voor het uiteindelijke gebruik. Dat dat er tegenwoordig meestal bij inschiet is iets waar je als fotograaf niet verantwoordelijk voor gehouden kunt worden. Dat geldt ook voor het aanleveren in CMYK, tenzij de afnemer precies weet welke CMYK kleurruimte er gebruikt moet worden, maar dan kunnen ze de omzetting ook makkelijk zelf doen.

Van Eduard de Kam zijn op dit moment twee boeken verkrijgbaar:  Focus op Fotografie: Analoge fotografie en Focus op Fotografie_ Zwart-witfotografie.

Eduard De Kam

Eduard de Kam is eind jaren 1970 begonnen met het fotograferen van nieuws en andere gebeurtenissen. In 1982 maakt hij een documentaire in opdracht van het Rijksmuseum. Daarna volgden er allerlei andere fotografische activiteiten. Sinds 1990 volgt hij de ontwikkelingen van de digitale fotografie voor het tijdschrift P|f. In 2000 is hij medeoprichter van het NIDF om de Nederlandse beroepsfotografen op de hoogte te houden van de digitale mogelijkheden. Hij is actief als schrijver van technische boeken op fotografisch gebied, hij geeft workshops en is expert op het gebied van kleurbeheer en het herkennen van fotomanipulatie. De boeken van Eduard vind je hier.