Dit is 8ste aflevering in een serie van Eduard de Kam over kleur en fotografie. In deze aflevering behandelt hij het onderwerp: foto’s zelf afdrukken.
De 1ste aflevering, de inleiding, vind je HIER, de 2de aflevering over de witbalans HIER, de 3de aflevering over hoe je zélf kleur ziet vind je HIER, de vierde aflevering over hoe je camera omgaat met kleur HIER, de 5de aflevering over Cameraprofielen en Lightroom vind je HIER, de 6de aflevering over Kleur naar eigen smaak vind je HIER en de 7de afleveringen over 3D LUT-tabellen HIER en de 9de aflevering over het laten afdrukken van foto’s HIER.
Je kunt je foto’s zelf afdrukken, of je kunt dat laten doen. In beide gevallen wil je dat de kleuren van de afdruk zo goed als dat gaat overeenkomen met wat je op je beeldscherm ziet. De eerste voorwaarde is dan dat die weergave op je scherm echt betrouwbaar is, hoe je daar voor zorgt staat in de NIDF-norm en in eerdere afleveringen van dit blog. En ook het beoordelen van de afdruk moet je met goed licht doen.
Beperkingen
Wanneer je je foto naar eigen wens en smaak bewerkt hebt en je wilt er een afdruk van zijn er een paar dingen om te regelen zodat alles er zo goed uitziet als maar mogelijk is. De grenzen voor wat betreft de overeenstemming tussen de weergave op een beeldscherm en die op papier liggen meestal in de geringere omvang van de kleurverzadiging op papier en het feit dat een beeldscherm licht uitstraalt wat zeer heldere lichte gedeeltes in weergave van de foto op het scherm mogelijk maakt. Het grootste verschil met wat je op het scherm ziet krijg je wanneer je afdrukken maakt of laat maken op matte papiersoorten.
Wil je dat verschil zien dan kun je een voorvertoning op je scherm oproepen van de afdruk zoals die er op papier uit zal zien. Dat kan in Photoshop en het kan in Lightroom, waarbij je wel iets verschillende dingen te zien krijgt. Maar in beide gevallen moet je heel goed leren begrijpen wat je ziet bij het maken van wat een softproof heet. ‘Soft’ omdat het op het beeldscherm gaat om een tijdelijke weergave. Een echte proefdruk wordt op papier gemaakt, waarbij op de printer bijvoorbeeld de weergave van een drukpers wordt nagemaakt. Proef staat dan voor test, maar het Engelse ‘Proof’ staat voor bewijs, de keluren van de proofdruk zijn waar de drukker zich op vastlegt, zo zal het drukwerk worden. Maar je kunt de techniek zelf gebruiken om vooraf te zien hoe je afdruk er op papier uit komt te zien.
Photoshop, voorvertoning
Onder het menu weergave vind je de keuze : instellen proef. Daar moet je dan het profiel kiezen van de printer-papier combinatie waarop de afdruk gemaakt zal worden. Die keuze krijg je als je instellen proef kiest. De term ‘aangepast’ wordt hier gebruikt omdat er een keuze is gemaakt die niet in het standaard rijtje te vinden is, namelijk het Fuji Velvet fotopapier van Profotonet. De rendering staat op Relatief colorimetrisch. Onderaan is gekozen voor het simuleren van papier en zwarte inkt, anders wordt er eigenlijk geen bruikbare voorvertoning gemaakt, en dat geldt ook voor het vinkje rechts waarmee je snel kunt schakelen tussen de volle RGB weergave van je foto en de voorvertoning. Je krijgt dan, in het geval van het hier gekozen matte afdrukmateriaal, een afbeelding waar vrijwel geen zwart in zit en die er dus erg slap uitziet.
Toch zul je zien dat als je er een afdruk bij haalt om te vergelijken dat de weergave heel nauwkeurig klopt. Wil je een iets contrastrijkere weergave dan kun je de compensatie zwartpunt uit schakelen. Gebruik je deze techniek om een afdruk op glanzend papier na te doen, dan zul je zien dat het verschil tussen RGB en proefdruk veel kleiner wordt, afhankelijk van de kwaliteit van je beeldscherm.
Photoshop, kleuromvangswaarschuwing
Wanneer je graag foto’s met een flinke kleurverzadiging maakt en zeker wanneer je die opvoert via aanpassingen in Photoshop, dan is het nuttig om vooraf te kunnen zien of die hoge kleurverzadiging nog wel op het gewenste papier kan worden weergegeven.
Daarvoor kun je de kleuromvangwaarschuwing inschakelen. Die waarschuwing is gebaseerd op de ingestelde proef. Wanneer je de waarschuwing aan laat staan terwijl je de verzadiging van je foto verhoogt kun je snel zien wanneer het geen zin meer heeft die verzadiging nog verder op te voeren: op de plekken waar de grijze waarschuwing verschijnt zal de kleur niet verder veranderen op papier, hoewel dat op je scherm nog wel het geval kan zijn.
Lightroom, elektronische proef
In de module Ontwikkelen van Lightroom zit onderaan een vakje met de beschrijving ernaast: Elektronische proef.
Als je dat aanvinkt krijg je vergelijkbare mogelijkheden als in Photoshop hiervoor beschreven, maar met andere extras. Onder het histogram staan de keuze mogelijkheden, waaronder die voor de kleurruimte van de printer-papier combinatie die je wilt gebruiken en wanneer je het profiel van een mat papier kiest zie je ook de verzadiging op het scherm inzakken. Heel nuttig is de wijziging in betekenis van de beide waarschuwingen die links en rechts boven in de histogramweergave kunt inschakelen. Waar dat normaal laat zien waar de foto onder- en overbelicht is, wijzigt de waarschuwing nu is het aangeven van de grenzen van de weergave van de kleuren van je foto. De linker waarschuwing geeft in blauw aan welke kleuren in de foto niet correct op je beeldscherm worden weergegeven. De rechter geeft in rood aan welke kleuren niet correct zullen worden afgedrukt, wat ongeveer hetzelfde is als de kleuromvangswaarschuwing in Photoshop. Mocht je besluiten om terwijl deze weergave actief is iets aan de ontwikkelinstellingen te wijzigen dan vraagt Lightroom of je een virtuele kopie wilt maken. De gedachte is dat je die aanpassingen kennelijk doet om de foto zo goed mogelijk aan te passen aan de mogelijkheden van het papier. Ik zelf doe dat nooit overigens.
Zelf foto’s afdrukken
Je kunt afdrukken vanuit vrijwel elk programma dat je foto’s kan laten zien. Maar het is wel nuttig wanneer je een aantal instellingen zelf kunt doen om de hoogste kwaliteit te halen, dat wisselt dan weer per programma. Programma’s om foto’s te bewerken bieden vrijwel altijd de noodzakelijke instellingen voor het aanpassen van de afmetingen, de keuze van het kleurbeheer en de verscherping. Wanneer je print vanuit een RGB-bestand is AdobeRGB de voor de hand liggende keuze, maar als je echt tot het gaatje wilt gaan is het gebruik van ProfotoRGB, maar dan altijd in combinatie met 16-bits, een alternatief. Je zult heel mooie papiersoorten moeten gebruiken en erg goed moeten kunnen kijken om het verschil te zien. Lightroom kan gewoon het RAW-bestand afdrukken, dan sla je deze keuze heel handig over en stuur je altijd het maximale kleurbereik van je foto naar de printer. De verscherping is het andere onderdeel voor de optimale afdruk. Je kunt je foto verscherpen en op het scherm kijken wat je er van vindt, zelfs op de afdrukafmetingen, maar tijdens het afdrukken verlies je weer wat scherpte. Lightroom kent instellingen om dat op te lossen met eigen keuzes afhankelijk van het papiertype.
Photoshop
Wanneer je de printer vanuit Photoshop aanstuurt kun je ervoor kiezen het bestand automatisch aan te laten passen aan de afmetingen van het papier.
Je zult dan vaak een veel hogere resolutie gebruiken dan de printer feitelijk kan weergeven. Het nadeel daarvan is dat je geen zicht hebt op de scherpte die je immers op het scherm beoordeelt. Het alternatief is om het bestand in Photoshop precies op maat, centimeters en ppi te maken. Het nadeel van die methode is dat je een kopie moet maken van je originele bestand. In beide gevallen heb je de keuze om de omzetting naar de kleuren van de printer in Photoshop te doen, of het over te laten aan de printerdriver zelf. Dat laatste kan alleen in combinatie met de eigen papiersoorten van de printer maker, of je moet redelijk diep in de instellingen van die printerdriver gaan om daar een eigen profiel te plaatsen.
Lightroom
Omdat Lightroom bedoeld is om RAW-bestanden te verwerken zal het origineel nooit aangepast worden. Vandaar dat je in de aansturing naar de printer ook het aanpassen van de afmetingen vindt. Je kiest de maat in centimeters bij de paginainstelling en de resolutie bij de printer. Er wordt dan een wat betreft het formaat aangepast bestand naar de printer gestuurd.
Dat wordt dan gecombineerd met de keuzes voor verscherping, aangepast aan mat of glanzend papier en met een keuze voor de hoeveelheid om het aan je smaak aan te passen. Je kunt die niet vooraf zien en zult het dus uit moeten proberen. En ook hier kun je de omzetting naar het printerprofiel al in Lightroom doen, of het over laten aan de printerdriver. De waarschuwingen die opduiken in Photoshop en Lightroom over het in- of uitschakelen van het kleurbeheer in de printer op basis van de keuze in de software waar het kleurbeheer gedaan wordt zijn inmiddels, in elk geval op de Apple, achterhaald. De printerdriver en de software regelen dat inmiddels vanzelf.
Opgeslagen afdruk
Tenslotte is er nog een optie die Lightroom tot het volgens mij handigste programma maakt om afdrukken te maken. Dat vind je als je in de printmodule bent rechts bovenaan: ‘opgeslagen afdruk maken’ staat daar. Als je die knop gebruikt wordt er in de catalogus van Lightroom een verzameling aangemaakt. In die verzameling zijn alle instellingen die je gedaan hebt voor de ene afdruk waar je mee bezig bent opgeslagen. Voeg je er vanuit de bibliotheek een foto aan toe dan kun je met een klein pijltje rechts naast de naam van de verzameling direct naar de module Print, alle instellingen staan dan goed. Heel handig als je een paar vaste formaten hebt waarop je wilt afdrukken.
Van Eduard de Kam zijn op dit moment twee boeken verkrijgbaar: Focus op Fotografie: Analoge fotografie en Focus op Fotografie_ Zwart-witfotografie.
Eduard de Kam is eind jaren 1970 begonnen met het fotograferen van nieuws en andere gebeurtenissen. In 1982 maakt hij een documentaire in opdracht van het Rijksmuseum. Daarna volgden er allerlei andere fotografische activiteiten. Sinds 1990 volgt hij de ontwikkelingen van de digitale fotografie voor het tijdschrift P|f. In 2000 is hij medeoprichter van het NIDF om de Nederlandse beroepsfotografen op de hoogte te houden van de digitale mogelijkheden. Hij is actief als schrijver van technische boeken op fotografisch gebied, hij geeft workshops en is expert op het gebied van kleurbeheer en het herkennen van fotomanipulatie. De boeken van Eduard vind je hier.
