Dit is 7de aflevering in een serie van Eduard de Kam over kleur en fotografie. In deze aflevering behandelt hij werken met kleur in Photoshop, waarbij o.a. het maken van en het werken met 3D LUT-tabellen aan de orde komen.
De 1ste aflevering, de inleiding, vind je HIER, de 2de aflevering over de witbalans vind je HIER, de 3de aflevering over hoe je zélf kleur ziet vind je HIER, de vierde aflevering over hoe je camera omgaat met kleur HIER, de 5de aflevering over Cameraprofielen en Lightroom vind je HIER, de 6de aflevering over Kleur naar eigen smaak vind je HIER.. de 8ste aflevering over het zelf printen van foto’s HIER en de 9de aflevering over het laten afdrukken van foto’s HIER.

Photoshop

Photoshop is eigenlijk al heel lang veel meer dan een programma voor fotografen: het is bedoeld voor het maken en wijzigen van veel soorten afbeeldingen. Digitale foto’s zijn daar uiteraard een deel van, misschien wel een groot deel. Onderdeel van het bewerken is dat je wel zeker wilt zijn dat wat je op je scherm aan kleuren ziet ook echt is wat je voor ogen staat en aan het maken bent. In tegenstelling tot Lightroom, waar alles in principe vanzelf goed staat ingesteld, kun je bij Photoshop wel het één en ander instellen op het gebied van de kleur en hoe het programma er mee om gaat. Die keuzes maak je in de speciale voorkeuren voor de kleur, de kleurinstellingen.

Er is veel te kiezen, maar voor fotografen is het betrekkelijk simpel, bijgaande afbeelding is hoe je het programma het beste in kunt stellen, meer uitleg daarover vind je in de NIDF-norm. Omdat fotografen eigenlijk alleen maar werken met de invoer en de aanpassing is dit voldoende. Voor ontwerpers is er de bijkomende complexiteit van de verschillende soorten CMYK omdat zij wel nadrukkelijk bezig zijn met het eindproduct, en bovendien naast de foto’s ook te maken hebben met illustraties en de onderdelen van de vormgeving. De instellingen van de programma’s van Adobe kunnen via Bridge worden gesynchroniseerd en wanneer je voor een specifiek soort drukwerk aan de gang bent kun je de instellingen van alle programma’s daar op afstemmen. De trend is wel naar RGB, ook voor de ontwerpers, maar het schijnt niet mee te vallen dat overal ingang te doen vinden.

De kleuren

De basis voor de kleuren van de foto wordt gemaakt door de keuze voor de witbalans en het cameraprofiel, en wanneer een natuurlijke kleurweergave je doel is kom je er daarmee wel uit en kun je in zowel Lightroom als Camera RAW alles doen wat je nodig vindt en nog wel wat meer. Maar er zijn ongetwijfeld ook andere wensen, eigen speciale kleuren of effecten maken bijvoorbeeld. En hoewel je in Camera RAW en Lightroom best veel gereedschappen krijgt om de kleur vergaand aan te passen biedt Photoshop wel extra’s, ook door het stapelen van aanpassingslagen wat meer inzicht geeft in wat je nu eigenlijk aan het doen bent.

Wanneer het om kleur gaat zijn aanpassingslagen voor kleurtoon-verzadiging en selectieve kleur de voor de hand liggende keuzes. Wanneer je een set aanpassingen hebt gevonden die je bevalt kun je een handeling maken om de wijziging snel op een andere foto los te laten, dat kan zelfs op een als slim-object in Photoshop geladen RAW-bestand, maar dan wel met het nadeel dat die bestanden erg groot worden als je ze bewaart. Maar het is inmiddels mogelijk om eigenlijk elke aanpassing die je gedaan hebt in een vorm te bewaren die het mogelijk maakt hem rechtstreeks op volgende RAW-bestanden los te laten.

3D LUT

Binnen Photoshop heb je nog een andere en wat geheimzinnig soort aanpassing, die “Kleur opzoeken” heet. Hier vind je een aantal vaste keuzes waarmee je vergaande aanpassingen aan je foto’s kan doen. Sommige horen tot de echte cinema keuzes, zoals ‘Night-from-day’, dat een overdag gemaakte foto er uit laat zien alsof de opname ‘s nachts gemaakt is.

Een paar er van kun je tussen de andere terugvinden als een .cube-bestand in de lijst 3D LUTs van de presets van Adobe Photoshop in de programmamap. Het is handig om die op te zoeken, want als je er iets meer mee wilt doen heb je zo’n aanpassing nodig in dit speciale formaat. Het is één van de formaten waarin complexe kleuraanpassingen als een tabel met getallen kunnen worden opgeslagen. Wil je meer van dit soort aanpassingen gaan gebruiken – hoe je dat doet komt zo aan de orde – dan kun je ze ook zelf maken. Wanneer je een foto met aanpassingslagen in Photoshop hebt aangepast dan kun je die aanpassingen namelijk exporteren in het .cube formaat.

Je vind die optie onder het menu bestand-exporteren-kleur opzoektabellen. De kwaliteit normaal levert redelijk kleine en goed werkende bestandjes op, naast het .cube kun je ook nog andere formaten kiezen waaronder zelfs ICC-profielen.

Camera RAW

Om met deze bestandjes iets zinnigs te doen heb je Camera RAW nodig, je kunt de resultaten daarna wel gebruiken in Lightroom, maar je kunt ze alleen maken in Camera RAW. Je moet dan naar het paneel voorinstellingen, onderin zit een klein symbool om een nieuwe voorinstelling te maken.

Je moet om deze nieuwe techniek te gebruiken de ‘Alt-toets’ ingedrukt houden terwijl je een nieuwe wilt maken. Je krijgt dan een heel andere mogelijkheid, namelijk om een nieuw soort voorinstelling te maken die echter in Camera RAW en Lightroom niet op zal duiken onder de voorinstellingen, maar in de lijst profielen, en wel bij de gebruikersprofielen.

Je kunt die voorinstelling baseren op de in zo’n .cube bestand bewaarde aanpassingen en verder nog aangeven welk bereik je het profiel wilt geven. Je krijgt namelijk in Lightroom een regelaar bij dit soort profielen waarmee je de mate waarmee het de foto wijzigt kunt instellen. Ik laat de regelaar altijd staan op ‘0 tot 200’, dat is meer dan voldoende. Je kunt het bestand nu bewaren, het komt vanzelf op de goede plek op je computer terecht.

Drie soorten

Lightroom kent sinds vorig jaar drie soorten cameraprofielen. Er zijn de standaard meegeleverde profielen die gedeeltelijk lijken op de JPEG instellingen van de camera’s. De andere zijn standaard profielen van Adobe die vooral bedoeld lijken om de resultaten van de verschillende camera’s zoveel mogelijk op elkaar te laten lijken. De twee optier is om zelf profielen voor een nauwkeurige kleurreproductie te maken, die komen ook gewoon in de lijst. Het laatste soort is waarvan hierboven beschreven is hoe je ze maakt vanuit Camera RAW.

Wanneer je er daar één van gekozen hebt wordt ook de schuifregelaar bovenin actief waarmee je de intensiteit van de aanpassing kunt sturen, binnen het bereik dat je bij het maken hebt gekozen. Dat is erg handig want nu is het mogelijk om foto’s waaraan je kunt zien dat ze onder verschillende omstandigheden gemaakt zijn achteraf weer meer op elkaar te laten lijken door het profiel meer of minder sterk toe te passen.

Dieper

Wil je nog complexere aanpassingen, of een handigere interface voor het doen van al die kleurwijzigingen, dan zijn er speciale programma’s zoals de 3D LUT creator waarmee je ook .cube bestandjes kunt maken die je dan in Camera RAW weer in een voorkeuze profiel kunt omzetten Dat lijkt me echt een oplossing voor fotografen en beeldbewerkers die heel goed weten hoe ze hun foto’s er uit willen laten zien. Je kunt die correcties overigens ook gebruiken binnen andere programma’s, zowel voor foto als voor video bewerking.

Van Eduard de Kam zijn op dit moment twee boeken verkrijgbaar:  Focus op Fotografie: Analoge fotografie en Focus op Fotografie_ Zwart-witfotografie.

Eduard De Kam

Eduard de Kam is eind jaren 1970 begonnen met het fotograferen van nieuws en andere gebeurtenissen. In 1982 maakt hij een documentaire in opdracht van het Rijksmuseum. Daarna volgden er allerlei andere fotografische activiteiten. Sinds 1990 volgt hij de ontwikkelingen van de digitale fotografie voor het tijdschrift P|f. In 2000 is hij medeoprichter van het NIDF om de Nederlandse beroepsfotografen op de hoogte te houden van de digitale mogelijkheden. Hij is actief als schrijver van technische boeken op fotografisch gebied, hij geeft workshops en is expert op het gebied van kleurbeheer en het herkennen van fotomanipulatie. De boeken van Eduard vind je hier.