macOS is van huis uit een stabiel besturingssysteem. Maar heel soms gooien externe factoren roet in het eten. In extreme gevallen resteert dan nog één optie: macOS herstellen met een schone installatie. Dankzij Time Machine zet je ook dan je apps, instellingen en software zonder gedoe terug.

Eigenlijk is er maar één echt linke categorie software onder macOS: de programma’s die gebruik maken van zogeheten kernel-extensies. Het grote probleem daarvan is dat áls er dan iets mis gaat met zo’n extensie of aanpalende software, je dusdanig dicht op het hart en meest kwetsbare onderdeel van macOS zit dat dit tot ernstige problemen kan leiden. Soms zie je alleen een poosje een draaiende strandbal en kun je niks met je computer doen. Wat zich dan – als het een beetje meezit – na even wachten vanzelf oplost. De volgende stap is de her-login. In dat geval heeft een proces de computer zo lang bezet gehouden, dat macOS alle lopende processen van een gebruiker afsluit en opnieuw laat inloggen. Het derde en laatste meest ernstige gevolg van een ‘rotte’ kernel-extensie is een kernel panic, vergelijkbaar met een blauw scherm in Windows. Hierbij kunnen gebruikersbestanden beschadigd raken. Je ziet even een waarschuwing in beeld waarna de computer opnieuw start. Is er iets echt heel erg mis aan het gaan, dan start je systeem een paar keer opnieuw met steeds weer een panic. Uiteindelijk geeft macOS het op en start er niks meer.

Update virusscanner de oorzaak

Zelf liep ik vorige week tegen kernel panic’s aan. Of beter: de ellende begon al de week daar weer voor. Schuldige was Bitdefender, een virusscanner. Over het nut daarvan hebben we het al eens gehad. Probleem was dat ineens de ‘2021’-update werd geïnstalleerd. Zonder verder vragen of ik dat überhaupt wilde (eigenlijk al bijna een doodzonde voor macOS-software). Slechts een melding dat ik de computer opnieuw moest starten in verband met de update kondigde een hoop problemen aan.

Strandbal en crashes

Na de herstart leek alles normaal, ware het niet dat telkens als het hoofdvenster van de scanner geopend werd de strandbal voor een minuut of anderhalf iets anders doen op het systeem onmogelijk maakte. Een week later leidde het tot steeds opnieuw moeten inloggen en uiteindelijk tot een paar stevige kernel panics. Nu zou dit alles best opgelost kunnen worden door bijvoorbeeld het de-installeren van Bitdefender. Maar omdat macOS ook alweer drie jaar draaide en een hele serie updates en upgrades achter de rug had, lonkte het idee om dan toch maar eens een ‘schone’ installatie van macOS uit te voeren. En dan meteen maar naar Big Sur, hebben we dat ook weer gehad. macOS herstellen met een schone installatie is dan de snelste en meest trefzekere optie.

Schoon installeren van Big Sur

Sowieso bleek geen van de Time Machine systeemkopieën van voor de gewraakte en ongewenste update van Bitdefender nog te werken (mogelijk heeft de scanner daar ook in lopen rotzooien). Op naar Big Sur dus! Dat kan op een Apple verrassend makkelijk. Schakel je systeem uit en druk tijdens het opstarten op de toetscombinatie Command-Option-R. Je zou ook op Command-R kunnen drukken, maar dan kun je alleen de huidige versie van macOS herinstalleren. Command-Option-R dus. Extra voordeel hiervan is dat de hele herstelomgeving vers van internet wordt gedownload, ideaal dus ook voor als je bijvoorbeeld net een harddisk of SSD hebt (laten) vervangen. Eenmaal in de herstelomgeving aanbeland is het zaak om éérst de harde schijf of SSD in je Mac te wissen. Klik daarvoor in het menu op Schijfhulpprogramma. Selecteer in het geopende venster in de kolom links Macintosh HD en klik in de knoppenbalk bovenaan op Wis. In het venster ‘Macintosh HD’ wissen? Klik je op de knop Wis volumegroep. Nu is echt alles leeg. Sluit Schijfhulpprogramma en klik op Installeer macOS Big Sur opnieuw. Inderdaad: bij de meeste Mac’s zul je nu meteen de nieuwste macOS kunnen installeren!

Meestal direct naar Apple’s nieuwste, soms niet

Uitzondering wordt gevormd door een deel van de nieuwere Mac’s met een beveiligingschip aan boord. Daar moet je eerst de laatst geïnstalleerde versie van macOS installeren – veelal Catalina – en dan upgraden naar Big Sur. Daarna zou je eventueel alsnog de bovengenoemde procedure kunnen doorlopen, waarna je alsnog een schone installatie van het nu wél in de herstelomgeving aangeboden Big Sur kunt doen.

En alle documenten, instellingen en programma’s terug

Is Big Sur eenmaal geïnstalleerd, dan verschijnen een aantal configuratiestappen in beeld. De nu belangrijkste is de Migratie-assistent. Klik hierin de optie om gegevens over te zetten vanaf een Mac, Time Machine backup of opstartschijf, gevolgd door een klik op Ga door. Sluit – voor zover je dat niet al gedaan had – de Time Machine harddisk aan op je Mac. Wacht even tot deze getoond wordt in het venster, selecteer ‘m middels een klik en klik op Ga door. Klik op > voor Macbook Air van {uw gebruikersnaam} en selecteer een recente back-up-set. Liefst eentje van vlak voor eventuele problemen optraden. Klik weer op Ga door en zorg dat alle onderdelen in het nu getoonde overzicht zijn geselecteerd. Wacht tot het berekenen van de bestandsgrootte van alle onderdelen voltooid is en klik op Ga door. Klik op je gebruikersnaam, stel een wachtwoord in, klik op Ga door en ga er even voor zitten. Al je documenten, software, instellingen en andere zaken worden nu teruggezet. Kan even duren, maar je hoeft er niet bij na te denken. macOS herstellen is eigenlijk een eitje!

Snel weer aan de slag

Na een herstart en eventueel nog wat aanvullende vragen is je Mac weer klaar voor gebruik. Ja: de procedure kan flink wat tijd kosten. Maar, je hoeft er nauwelijks bij na te denken want alles gaat grotendeels vanzelf. Extra voordeel in dit specifieke geval: we bespaarden ons de tijd die nodig is voor een upgrade van Catalina naar Big Sur. En omdat wij onze gegevens eigenlijk alleen op een NAS bewaren, was het terugzetten van de Time Machine-kopie hier ook binnen het half uur klaar. In totaal kostte het geheel zo’n anderhalf uur, best te overzien. Enig ‘worstelmoment’ was om Bitdefender te verwijderen alvorens het opnieuw schade aan kon richten. Dat lukte, voorlopig (en wellicht voor altijd) is het vervangen door Kaspersky. Geleerde les: zelfs in het meest beroerde scenarion is je Mac altijd weer aan de praat te krijgen zonder dat je documenten kwijtraakt of software opnieuw moet installeren. Met als één heel belangrijke voorwaarde: zorg dat Time Machine is geconfigureerd en dat je Time Machine altijd aan je Mac hangt (of tenminste zeer regelmatig). Alleen dan is macOS herstellen een stressloze bezigheid.

Om trouwens héél eerlijk te zijn ben ik zelf tot diep in de vroege ochtend bezig geweest met het herstellen van beide hier staande door Bitdefender getroffen Mac’s te herstellen. Maar dat kwam omdat ik in eerste instantie ook niet precies wist wat de meest handige herstelweg was. Vandaar dit artikel, gaat jou heel veel tijd schelen!

Als je (veel) meer wilt weten over Apple’s nieuwste desktopbesturingssysteem, dan is er het boek Ontdek macOS Big Sur van Bob Timroff. Een besturingssysteem is een van de belangrijkste onderdelen van de computer. Het zorgt er onder meer voor dat u programma’s kunt starten, bestanden kunt beheren en extra apparaten kunt aansluiten. Big Sur ziet er schitterend uit, is uiterst stabiel, zeer gebruiksvriendelijk en vraagt nauwelijks onderhoud.

Uit de inhoud:

• Introductie: maak kennis met macOS Big Sur, het bureaublad, het dock, Finder en de menu’s.
• Bestanden: voel u thuis in de thuismap en maak en bewaar documenten in iCloud Drive.
• Navigeren: navigeer, zoek met Siri en organiseer met programmatabbladen, tags, Bedieningspaneel, Mission Control, Spaces, Spotlight, AirDrop, slimme mappen en het dock.
• Voorkeuren: stel voorkeuren in voor uzelf, het systeem, hardware, internet en het netwerk.
• Programma’s: leer werken met de map Apps, ontdek hulpprogramma’s, Berichtencentrum, Widgets, Continuity, Side Car, Handoff en werp een blik op extra apps, zoals iMovies, Garageband, Pages, Keynote en Numbers
• Aan de slag: vind uw weg in Contacten, Agenda, Muziek, Foto’s, Fotolader, Photo Booth, QuickTime Player en Time Machine.
• Internet: maak verbinding met internet en werk met Mail, Safari, Berichten en iCloud.

Ronald Smit

Ronald Smit kan dankzij een combinatie van een elektronica- en een journalistieke opleiding (afstudeerrichting radio en nieuwe media) technische zaken op een heldere en eenvoudige manier uitleggen. Zijn jarenlange schrijfervaring voor onder meer Computer Idee geeft u al snel de ‘aha-erlebnis’ waar u wellicht al zo lang naar op zoek was. En wordt het dan toch allemaal wat ingewikkeld, dan loodst hij de lezer snel en zeker langs eventuele barrières en valkuilen. De boeken van Ronald vind je hier.