Het kan je niet ontgaan zijn dat het muzieklandschap de afgelopen jaren drastisch veranderd is. Van een op apegapen liggende muziekindustrie naar een bloeiend verdienmodel, dat is het verhaal van ‘t afgelopen decennium. Met muziek streamen als reddende engel.

De muziekindustrie zat met z’n handen in het haar. Toen eind vorige eeuw, begin deze eeuw pc’s met cd-rom-spelers aan boord verschenen begon de ellende. Zeker toen ook een effeciënt compressiealgoritme in de vorm van mp3 voor iedereen beschikbar kwam. Het was nu ineens mogelijk om een cd digitaal zonder kwaliteitsverlies te kopiëren (‘rippen’) en de tracks vervolgens te comprimeren volgens het mp3-algoritme. Daarbij ging weliswaar wat geluidskwaliteit verloren, maar de ‘cassettebandjesgeneratie’ maalde daar niet om. Voordeel van die kleinere bestanden – een paar Megabyte voor een nummer – was dat je ze eenvoudig kon delen. De opkomst van internet versnelde dit proces alleen maar. Zeker toen daar ook nog allerlei deeldiensten bij kwamen, special opgezet voor het delen van allerhande content. Waarbij muziek delen zonder meer de hoofdrol speelde. De platenmaatschappijen waren de wanhoop nabij. Inkomsten liepen fors terug en voorbereid op de nieuwe digitale muziekmarkt waren ze totaal niet. Het leidde uiteindelijk tot totale paniek, met als hoogtepunt kopieerbeveiligingen die stiekem virus-achtige software op computers installeerden. Dat was zo ongeveer de laatste dolkstoot die de muziekindustrie kon hebben, het emperium stortte nu totaal in.

BREIN

Echt hoop leek er niet meer te zijn. Er werden steeds minder cd’s verkocht. Logisch, want als een iemand zo’n schijf kocht kon deze na geript te zijn met honderden miljoenen gedeeld worden. Niet legaal, vanzelfsprekend. Maar er was niks tegen te doen. Het waren de ‘hoogtijdagen’ van stichting BREIN en directeur Tim Cuijk. Waarbij vaak besmuikt lachend op de zoveelste tot niets leidende donderpreek werd gereageerd. Er was immers geen downloadverbod. Later kwam daar wel een uploadverbod bij, waardoor het in inmiddels zeer populaire Bittorrent een gevoelige klap kreeg. Bij dit deelsysteem ben je als gebruiker verplicht tijdens het downloaden ook te uploaden. Niet getreurd, de nieuwsgroepen namen de taak van Bittorrent snel en effectief over. Van daaraf kon je – desgewenst – alleen downloaden. Ook nog eens anoniem en versleuteld, waardoor jij als illegale downloader vrijwel niet te achterhalen was. En er al helemaal niet te zien was wát je überhaupt hebt gedownload.

Spotify: de reddende engel

Toch begon het tij tussen 2010 en 2020 langzaam te veranderen. De generatie ‘alles voor niks’ had alles wat er aan muziek (en later ook films) te downloaden viel wel zo’n beetje binnengehaald. De hoeveelheid materiaal was veelal niet in een normaal mensenleven te consumeren. Een nieuwere generatie internetgebruikers openbaarde zich. Een generatie die voorwaar scheen te begrijpen dat je niet alles voor niks kunt krijgen. Gewoon, omdat ergens aan de andere kant mensen hun brood proberen te verdienen met bijvoorbeeld het maken van muziek. En toen verscheen Spotify op de markt. Een muziekstreamingdienst die je voor een tientje per maand onbeperkt toegang gaf tot een gigantische muziekbibliotheek verdeeld over elk denkbaar genre. Spotify werd groot, omdat het ook (en vooral) als app op smartphones en tablets draaide. Samen met de dalende tarieven voor het ook nog eens sneller wordende mobiel internet gaf het Spotify vleugels. En kregen platenmaatschappijen – na eerst wat sceptisch geweest te zijn – weer hoop. Dankzij muziek streamen in plaats van losse (fysieke) verkopen.

Eindelijk de cd-kwaliteit voorbij

Inmiddels vormt muziek streamen de basis voor inkomsten van platenmaatschappijen. Zonder streaming zou het hele systeem allang in elkaar geklapt zijn. Spotify verscheen op een zeer kritisch moment in de geschiedenis van de muziek(distributie). Het was simpelweg een kwestie van erop of eronder. Wat ook een rol meespeelde was dat audio-apparatuur steeds beter werd. Zelfs high-end apparatuur – geliefd bij audiofielen – werd financieel bereikbaar voor een grote groep gebruikers. Het leidde tot de opkomst van hires audio, waarmee je feitelijk zo ongeveer studiokwaliteit in de huiskamer haalt. De aloude uit eind jaren zeventig (!) van de vorige eeuw stammende specificaties van de cd werden eindelijk overtroffen. 44,1 kHz / 16 bits was niet meer dé gouden standaard op het gebied van digitale audio. Langzaam aan verschenen ook streamingdiensten die hires audio streamden. Tidal en Qobuz bijvoorbeeld. Het maakt dat we tegenwoordig in de huiskamer en ook onderweg van een geluidskwaliteit kunnen genieten die 10 jaar terug bij het grote publiek niet tot nauwelijks bekend was.

Losse tracks en albums downloaden

Streamen heeft inmiddels alle records gebroken en is de standaard voor muziek luisteren geworden. Toch zijn er ook nog wel degelijk gespecialiseerde sites zoals HD Tracks die losse downloadbare tracks en albums in audiofiele kwaliteit aanbieden. Ook een streamingdienst als het reeds genoemde Qobuz biedt de mogelijkheid tot het kopen en downloaden van losse tracks en albums aan. Zonder vervelende kopieerbeveiligingen zelfs, een verademing. Voordeel van de losse tracks zijn, dat je ze ook zonder internet kunt beluisteren. Ook geldt dat je de kosten net wat beter in beheer kunt houden. Daar waar je bij een abonnement altijd (minstens) dat tientje per maand neertelt is dat bij losse verkoop natuurlijk niet het geval. Ook hoef je niet bang te zijn dat je na het beëindigen van een abonnement bij een streamingdienst ineens je favoriete tracks niet meer kunt beluisteren.

Geldstroom naar artiesten

Maar toch: voor de grote massa is streaming dé manier om naar muziek te luisteren geworden. Wel is er een nadeel voor de artiesten: die houden er minder geld aan over dan vroeger. Zij moeten het nu vooral hebben van tours, concerten en andere lucratieve bezigheden. Dat is voor de Grote Namen geen probleem, maar voor kleinere spelers wel. Hoe zich dat uiteindelijk in de toekomst gaat ontwikkelen is afwachten. Voor nu geldt dat de muziekindustrie gered is en als een phoenix uit de as herrezen.

Het is natuurlijk achteraf redeneren. Maar de platenmaatschappijenhadden veel eerder in moeten spelen op een veranderende markt. Niet hun voormalige klanten als vijanden gaan bejegenen bijvoorbeeld. Zit jij met je eigen bedrijf in een branche die door een ‘disruptive force’ dreigt het onderspit te delven? Lees dan het boek Zo vernieuw je je businessmodel van Yousri Mandour, Kris Brees en Dorien van der Heijden beslist eens. Leer hoe je een toekomstbestendig businessmodel ontwikkelt!

Ronald Smit

Ronald Smit kan dankzij een combinatie van een elektronica- en een journalistieke opleiding (afstudeerrichting radio en nieuwe media) technische zaken op een heldere en eenvoudige manier uitleggen. Zijn jarenlange schrijfervaring voor onder meer Computer Idee geeft u al snel de ‘aha-erlebnis’ waar u wellicht al zo lang naar op zoek was. En wordt het dan toch allemaal wat ingewikkeld, dan loodst hij de lezer snel en zeker langs eventuele barrières en valkuilen. De boeken van Ronald vind je hier.