Steeds meer fotografen zien de toegevoegde waarde van een panorama, een HDR-beeld of een foto gemaakt met een speciaal filter. In het boek ‘Speciale fototechnieken’ neemt fotograaf Jeroen Jazet je mee langs een aantal speciale fototechnieken die hij in de dagelijkse praktijk gebruikt. Aan de orde komen: 360º panoramafotografie, Virtuele tours, Speciale filters, Light painting, Lensflare en HDR-fotografie.
De komende weken kun je een paar voorproefjes uit het boek lezen, waarbij de focus ligt op Speciale filters. Dit is het tweede deel over het gebruik van een polarisatiefilter. Deel 1 vind je HIER. (H.F.)
In het eerste deel zagen we het effect van een polarisatiefilter op een blauwe lucht, maar ook andere objecten met kleur zullen een hogere verzadiging bereiken op het moment dat u ze fotografeert door een polarisatiefilter. Ook hier komt dat weer omdat de reflecties in de atmosfeer voor het object worden weg gefilterd. De kleur van laten we zeggen een boomblaadje komt daardoor meer verzadigd door op de sensor.
Zonnebril
Sommige zonnebrillen, bijvoorbeeld van Polaroid, zijn eigenlijk twee polarisatiefilters met een montuur erom. Deze filters zijn dusdanig in een hoek gedraaid, zodat ze veel ongewenste reflecties wegnemen. Als u uw hoofd kantelt, worden weer andere reflecties weg gefilterd. Het resultaat is een meer verzadigd beeld met meer kleur.
Reflecterende oppervlakten polariseren
In tegenstelling tot luchten is de hoek ten opzichte van de zon bij reflecterende objecten niet belangrijk. Draai het filter tot u de reflectie in het object ziet verdwijnen. Het filter werkt vooral bij objecten die het licht deels reflecteren en deels absorberen. Een spiegel reflecteert alles, dus die reflectie kunt u moeilijk weg filteren. Een muur absorbeert alles, dus dat wordt ook moeilijk. Maar een wateroppervlak absorbeert deels (het licht verdwijnt onderwater) en reflecteert deels. Dan werkt een polarisatiefilter het best.
TIP • Hogere verzadiging Landschapsfotografen als Ansel Adams bereikten soms ook zonder polarisatiefilter een hogere verzadiging in de lucht. Dat heeft met het weer te maken. Als het een tijd niet geregend heeft, hangt er een deken van stofdeeltjes in de lucht, wat minder verzadigde ¬elementen tot gevolg heeft. Als er net een stevige storm over heeft geraasd, is de eerste zonnige dag daarna het ideale tijdstip voor landschapsfoto’s met hoge verzadiging. De regen heeft alle stofdeeltjes doen neerslaan en de lucht is tot in de verte schoon, met hogere scherpte en verzadiging van de elementen – inclusief de lucht – tot gevolg.
Schroefdraad of filterhouder?
Een filter kun je voor je camera houden, maar naast een lamme hand levert je dat vooral veel vette vingers op het filter op. Daarnaast heb je kans op lichtlekken als het filter niet goed vasthebt. Polarisatiefilters kun je, net als de meeste filters op twee manieren op je camera bevestigen:
• Los filter met schroefdraad Een los rond filter schroeft u op het objectief. Voordeel is dat er geen licht langs kan lekken. Ook is het een relatief klein filter dat u makkelijk mee kunt nemen, zonder dat u extra hulpstukken nodig hebt. Nadeel is dat u voor elke filtermaat een ander polarisatiefilter nodig hebt, en dat gaat in de papieren lopen. Een ander nadeel is dat het schroeven van het filter tijd kost en u niet makkelijk wisselt tussen wel en geen polarisatiefilter. Verder wordt afgeraden om filters in filters te schroeven vanwege de kwaliteit van de schroefdraad, dus meerdere filters tegelijk gebruiken is geen optie bij schroeffilters.
• Rond inschuifsysteemfilter Een filtersysteem werkt meestal met het filterformaat 10×10 cm, maar dat kan ook 75×90 mm zijn, speciaal voor kleinere camera’s. In de praktijk koopt u bij uw eerste systeemfilter een systeemfilterhouder. Bekende merken als Lee, Format Hitech en Cokin hebben allemaal zo’n filterhouder in hun assortiment, hun best verkopende artikel. Naast de houder hebt u een verloop naar de objectiefmaat nodig, zodat u hem kunt vastschroeven. Die verlopen kosten ongeveer een tientje, een stuk beter betaalbaar dan elke keer een nieuw los filter met een andere filtermaat kopen. In het systeem kunt u ook een rond polarisatiefilter schuiven. Dit filter had ook vierkant kunnen zijn, net als de andere filters in het systeem, maar dan kunt u het polarisatiefilter moeilijk samen met de andere filters gebruiken. U moet een polarisatiefilter immers draaien, en dan draait u de andere filters mee. Als u een half ND-filter hebt ‘staan’, kan het zijn dat het verloop ineens aan de onderkant zit. Nadelig aan filtersystemen is de kwetsbaarheid. De filters zijn groot, waardoor er sneller krassen op komen. Als u aan het werk bent, hebt u snel de neiging het filter met houder en al te verwijderen en los in de tas te gooien, wat funest is voor de duurzaamheid. Een los schroef¬filter stopt u sneller in het doosje. Een ander nadeel van een filtersysteem is de kans op lichtlekken. Een schroeffilter draait u vast aan de lens, maar een systeemfilter zit er los voor. Vooral een tweede of derde filter, die meer voor in het systeem geplaatst wordt, zorgt nogal eens voor vervelende lichtvlekken in beeld. U moet dan met een doek gaan afdekken, wat meer gedoe oplevert.
Hans Frederiks is journalist en fotograaf en hoofdredacteur van blog.computercreatief.nl. Hij schrijft over ontwikkelingen op het gebied van computers, van vormgeving op het web en print, en fotografeert al zijn hele leven lang. Zijn specialisaties zijn panorama’s, landschappen en podiumfotografie. Zijn blog vind je HIER, zijn boeken vind je HIER.
