Elke maand besteden we speciale aandacht aan een nieuw boek uit het fonds van Van Duuren Media. Het boek van de maand december is Het Complete Boek Windows 10 van het auteursteam bestaande uit Peter Doolaard, Peter Kassenaar, John Vanderaart, Erwin Olij en Bob van Duuren. Dit is het eerste deel van hoofdstuk 16 ‘Back-up en Herstel’ over de cruciale instellingen voor het maken van back-ups en het gebruiken van een back-up als de nood aan de man is. Het tweede deel in deze serie vind je HIER. (H.F.)

Als programma’s niet goed meer werken, is dat normaal gesproken nog tamelijk snel te herstellen door de toepassing opnieuw vanaf internet of vanaf dvd te installeren. Vervelender is het verlies van gegevensbestanden. Denk maar aan de uren werk die verloren gaan als een werkstuk of scriptie beschadigd raakt, of als onvervangbare vakantie- en bruiloftsfoto’s weg zijn. Daarnaast kan Windows zelf onstabiel worden of zelfs niet meer kunnen opstarten. Voor al dergelijke situaties heeft Windows hulpmiddelen aan boord waarmee u de schade kunt herstellen of beperken. In dit hoofdstuk leest u over de back-up- en herstelmogelijkheden.

Windows’ agents of S.H.I.E.L.D.

Ruwweg draait het in Windows om twee dingen: de systeem- en programmabestanden waarmee u taken kunt uitvoeren en het resultaat van die taken: documenten, spreadsheets, presentaties, tekeningen, foto’s, muziekbestanden en meer. Daar kan van alles mis mee gaan. Een programma kan ‘opeens’ onstabiel worden, een update van Windows doet op uw systeem meer kwaad dan goed, een document laat zich niet meer openen en oeps, daar verdwijnt de map met unieke foto’s in de digitale versnipperaar.

Kapot, weg, onherstelbaar? Niet per se. Windows heeft verschillende hulpmiddelen waarmee u schade kunt voorkomen en herstellen. U moet daar wel iets zelf voor doen, maar dat is een kleine inspanning vergeleken bij de ellende die u ermee voorkomt.

De mogelijkheden vallen uiteen in twee groepen:

• herstel van persoonlijke bestanden (back-up);
• herstel van het systeem.

Herstel van persoonlijke bestanden

Bij persoonlijke bestanden gaat het om documenten, foto’s, video’s, presentaties, favorieten enzovoort. Kortom alles wat u zelf maakt of opslaat. Windows heeft hiervoor een functie met de naam Bestandsgeschiedenis. Eenmaal ingesteld worden automatisch om de zoveel tijd kopieën gemaakt van persoonlijke mappen en bestanden. Niet één kopie, maar telkens een nieuwe als het bestand sinds de vorige kopie is veranderd. U kunt zo niet alleen de laatste versie terughalen, maar ook een of meer voorgaande versies en die ook nog naast elkaar gebruiken, als dat zo uitkomt. Deze functie mag u niet ongebruikt laten.

Herstel van het systeem

Voor het oplossen van systeemproblemen zijn nog meer mogelijkheden beschikbaar:

• Systeemherstel Een onstabiel Windows-systeem wordt teruggezet naar een eerdere toestand – een herstelpunt – waarbij systeem- en programmabestanden wel, en persoonlijke bestanden niet worden beïnvloed.
• Herstelstation Een USB-station waarmee de computer kan worden opgestart als Windows niet meer wil. De stick of schijf bevat hulpprogramma’s voor de reparatie van Windows, waaronder de mogelijkheid om een systeemkopie terug te zetten.
• Systeemkopie Een momentopname (schijfkopie) van het complete systeem waarmee een niet goed werkend systeem kan worden hersteld. Het station (de schijf) wordt volledig overschreven, ook eventuele persoonlijke bestand op die schijf.
• De pc opnieuw instellen Windows opnieuw installeren vanuit een werkend systeem (deze optie staat in de app Instellingen). U kunt ervoor kiezen persoonlijke bestanden te behouden, of alles op de systeemschijf te laten overschrijven. In beide gevallen bent u zowel aangepaste instellingen als geïnstalleerde programma’s kwijt.

Als u de mogelijkheden voor systeemherstel even op u laat inwerken, zult u al snel tot de conclusie komen dat wat u ook doet, er altijd een back-up van uw persoonlijke bestanden moet worden gemaakt.

Media voor back-ups

Het maken van een reservekopie is niet voorbehouden aan een bepaald medium. Vroeger werden back-ups vooral gemaakt op cd-roms en dvd’s, maar de capaciteit van deze gegevensdragers is bijna niet meer voldoende. Ter illustratie: om een kopie te maken van een vaste schijf van slechts 100 GB zijn al 153 cd-roms of 23 dvd’s nodig! Niemand gaat op zijn vrije middag tientallen cd’s of dvd’s zitten verwisselen.

Voor gegevenskopieën van alleen uw bestanden, video’s of foto’s kunnen cd-roms en dvd’s nog wel van pas komen, maar ze maken geen deel uit van de back-upstrategie in Windows. Momenteel zijn de volgende typen media geschikt om back-ups te maken. Deze worden door Bestandsgeschiedenis ondersteund.

• USB-sticks en geheugenkaartjes of andere Flash-media;
• een andere vaste schijf in de computer;
• een externe vaste schijf die wordt aangesloten via USB of Firewire;
• vaste schijf in het netwerk (network attached storage, NAS).

De kleinere back-upmedia (tot circa 16 GB) zijn vooral geschikt voor back-ups van gegevensbestanden (maar minder voor foto’s en video’s), de grotere back-upmedia zijn geschikt voor complete kopieën en back-ups van foto- en videoverzamelingen.

Back-upstrategie

U hebt gezien dat back-uptypen elkaar aanvullen. Om een zo compleet mogelijke back-up te hebben, kunt u deze strategie volgen.

1. Installeer eerst Windows en alle toepassingen die u denkt te gaan gebruiken (Office, video- en fotobewerking, spellen).
2. Schakel Bestandsgeschiedenis in, maak de back-up op een andere (externe) schijf.
3. Schakel Systeemherstel in.
4. Maak een herstelstation.
5. Maak een systeemkopie.
6. Bewaar deze back-ups gescheiden van de computer.
7. Als u nieuwe hardware of nieuwe software installeert, maak dan eerst een herstelpunt om de bestaande configuratie veilig te stellen.
8. Mocht het vervolgens nodig zijn de computer helemaal opnieuw te installeren, dan kunt u dezelfde weg volgen:
9. Start de computer vanaf het herstelstation.
10. Herstel Windows met de systeemkopie.
11. Zet uw persoonlijke bestanden en mappen terug vanuit Bestandsgeschiedenis.

In de volgende paragrafen worden alle back-upmogelijkheden en herstelopties toegelicht.

Back-ups maken met Bestandsgeschiedenis

Back-ups (of reservekopieën) zijn uw verzekering tegen gegevensverlies. Door regelmatig een back-up te maken verzekert u zich ervan dat wanneer de vaste schijf van uw computer de geest geeft, uw brieven, administratie, foto’s van de familie of muziekverzameling niet in rook opgaan. Zoals een gezegde uit de laat twintigste eeuw stelt: wie geen back-ups maakt, wil zijn werk weggooien!

TIP • Gebruik een externe vaste schijf Externe USB-schijven kosten bijna niets meer. Voor nog geen 100 euro beschikt u over een externe schijf van meer dan een terabyte. U sluit zo’n schijf eenvoudig aan op een USB-poort van uw computer.

Reservekopieën van uw persoonlijke bestanden en instellingen maakt u met de functie Bestandsgeschiedenis. Het is hiermee niet mogelijk om oudere back-ups (ouder dan Windows 8) terug te zetten. Daarvoor gebruikt u Back-up maken en terugzetten (Windows 7), dat u in het Configuratiescherm vindt onder Systeem en beveiliging. Maar voor back-ups in Windows 10 gebruikt u dus Bestandsgeschiedenis.

LET OP! • Niet alles in een back-up Let op: met Bestandsgeschiedenis kunt u alleen back-ups maken van bestanden op NTFS-schijfstations. U kunt er geen gegevens van een FAT16- of FAT32-schijf mee opslaan. Ook bestanden die zijn versleuteld met het Encrypted File System (EFS) worden niét meegenomen in de back-up. Andere items die niet worden meegenomen in een back-up zijn bijvoorbeeld bestanden in de prullenbak en instellingen voor uw gebruikersprofiel. Bedenk dat een back-up is bedoeld voor het opslaan van bestanden. Niet voor het veiligstellen van uw digitale profiel.

Bestandsgeschiedenis activeren

Om Bestandsgeschiedenis in te schakelen gaat u als volgt te werk:

1. Open Instellingen, Bijwerken en beveiliging, Back-up.
2. In het rechterdeelvenster ziet u de optie Een station toevoegen. Klik hierop om een back-upschijf te kiezen.
3. Na enige tijd verschijnt een lijst van mogelijke opslagstations. Klik op het gewenste station. Nadat u het station hebt gekozen, staat de optie Automatisch back-ups maken van mijn bestanden Er worden vanaf nu kopieën van uw bestanden opgeslagen.

Hans Frederiks

Hans Frederiks is journalist en fotograaf en hoofdredacteur van blog.computercreatief.nl. Hij schrijft over ontwikkelingen op het gebied van computers, van vormgeving op het web en print, en fotografeert al zijn hele leven lang. Zijn specialisaties zijn panorama’s, landschappen en podiumfotografie. Zijn blog vind je HIER, zijn boeken vind je HIER.