Waarom is Windows eigenlijk zo populair? Het had zomaar héél anders kunnen lopen als we de geschiedenis eens induiken.

Eind jaren zeventig en de hele jaren tachtig was de scheiding voor thuis- en zakelijk gebruik qua computers levensgroot. Op bedrijven stond vaak een mainframe in de kelder te zoemen, die bediend werd door een arsenaal aan terminals op de werkplekken. Thuis moest de gemiddelde mens het doen met een typische homecomputer. Veelal voorzien van een 8-bits processor en een maximale hoeveelheid werkgeheugen van 64 Kilobyte, vaak zelfs minder. RAM was erg duur destijds, namelijk. Eind jaren tachtig, begin jaren negentig begon er echter iets te verschuiven. Zo verscheen de Commodore Amiga op de markt en ook de Atari ST. Beide computers waren voorzien van een grafische gebruikersinterface. En een voor die tijd razendsnelle 16 bits 68000 processor. De prijs lag binnen handbereik voor thuisgebruikers, terwijl het ook interessante systemen waren voor bijvoorbeeld musici en wat de Amiga betreft – gamers. Toch stierven deze computers een relatief stille dood.

IBM

Dat de Amiga en (of) Atari nooit verder ontwikkeld is, hebben we vooral te danken aan twee bedrijven: IBM en Microsoft. IBM – dat natuurlijk ook het potentieel van de ineens wel heel geavanceerde thuiscomputers zag – deed iets wat geen fabrikant ooit eerder had gedaan. Het openbaarde de architectuur van hun PC ofwel Personal Computer. En Microsoft leverde na een dealtje het besturingssysteem, dat we vandaag de dag kennen als MS-DOS. Het bedrijfsleven accepteerde de IBM PC razendsnel. Immers, het was dankzij uitbreidingsslots een modulair systeem dat snel naar wens aangepast kon worden. Dat er geen hip grafisch besturingssysteem op draaide werd mogelijk zelfs als voordeel gezien destijds. Immers: in bedrijven verliep alles altijd al via tekstgebaseerde terminals. Het zaadje voor de standaard was geplant.

Stap terug

En het groeien ging uiteindelijk verbazingwekkend snel. Goedkope klonen (ofwel kopieën van de IBM PC) waren dankzij de openbaarheid van IBM bereikbaar voor thuisgebruikers. Uiteindelijk overtroffen de klonen in zowel snelheid als mogelijkheden de pc’s van IBM. Het grote nadeel van de PC als thuiscomputer was dat het allemaal niet echt heel gebruiksvriendelijk was. Daar waar de Commodore Amiga en Atari ST trendsetters waren betreffende een grafische gebruikersinterface, draaide alles op de pc – zeker in het begin – nog puur in tekstmodus. En nee, we zijn Apple natuurlijk niet vergeten met z’n Macintosh, maar die was voor veel thuisgebruikers qua prijskaartje toch net een brug te ver. Dat die pc in tekstmodus draaide was niet zo’n heel groot drama, want dat gold voor de meeste homecomputers ook. Maar het was wel een stap terug.

Niet handig

Toch was dat MS-DOS eigenlijk helemaal niet zo praktisch voor dagelijks (thuis)gebruik. En al snel verschenen dan ook allerhande menuprogramma’s en meer moois. De allereerste versie van Windows was een flop, het op soortgelijke leest geschoeide Geoworks Ensemble deed het zeker thuis veel beter. Dat Microsoft uiteindelijk toch de markt veroverde was doordat ze Windows 3.x op een heel slimme manier in de markt zetten. Door een nog slimmere koppelverkoop van Windows 3.11 en MS Word drukten ze en passant ook WordPerfect – tot dan toe dé tekstverwerker in onze contreien – uit de markt. Heel netjes zijn bepaalde zaken zonder meer niet verlopen. Maar het resultaat staat vandaag hoogstwaarschijnlijk nog voor je neus: een Windows pc. En eigenlijk is dat best jammer.

Erfenis uit het verleden

Probleem met Windows – zelfs Windows 10 – is dat het een enorme erfenis uit het verleden aan boord heeft qua opbouw en structuur. Dat lijkt heel mooi, maar zorgt in de praktijk voor problemen. Omdat veel zakelijke gebruikers allerlei eisen stellen aan werking en compatibiliteit zijn mastodonten uit het verleden nog steeds actief in de huidige versies van Windows. Een mooi voorbeeld is bijvoorbeeld het register, een groot bestand waarin echt alles betreffende de instellingen, werking enzovoorts van Windows alsook programma’s wordt bewaard. Als daar iets mis mee gaat zijn de rapen gaar. Maar dat register was nu eenmaal de basis van alle vroege Windowsversies. En om compatibiliteit te garanderen moet het vooralsnog blijven bestaan.

Als dan

Als de geschiedenis op bepaalde punten net iets anders was verlopen, dan had je nu misschien met een hypermoderne Amiga of ST voor je neus gezeten. Of was er wel een PC geweest, maar was het de facto besturingssysteem misschien wel Geoworks of OS/2 (een andere legende uit het verleden die door geruzie tussen IBM en Microsoft het onderspit dolf) geweest. Er zijn diverse momenten geweest waarop het dubbeltje makkelijk twee kanten op had kunnen vallen. De slimme (of slinkse zo je wilt) en aggressieve manier van zakendoen die Microsoft bedreef zou waarschijnlijk vandaag de dag – zeker binnen de EU – niet meer mogelijk zijn. Het was een tijd van digitale cowboys in een al even digitaal wilde westen.

Toekomst

De strijd is nu grotendeels gestreden. De PC is begonnen aan z’n oude dag en ziet langzaam aan de jeugd in de vorm van personal devices als tablets en smartphones zijn plek verdrijven. Een (vaak) open source besturingssysteem met de naam Linux smeed alle hardware daarin samen tot een mooi geheel. Een nieuw tijdperk is aangebroken. Dat daar een echte winnaar zal zijn wagen we te betwijfelen. Het is veel meer de functionaliteit waar het om draait, plus compatibiliteit met dingen als webstandaarden, bestandsformaten enzovoorts. Het eigenlijke besturingssysteem doet er niet zo veel meer toe.

Ronald Smit

Ronald Smit kan dankzij een combinatie van een elektronica- en een journalistieke opleiding (afstudeerrichting radio en nieuwe media) technische zaken op een heldere en eenvoudige manier uitleggen. Zijn jarenlange schrijfervaring voor onder meer Computer Idee geeft u al snel de ‘aha-erlebnis’ waar u wellicht al zo lang naar op zoek was. En wordt het dan toch allemaal wat ingewikkeld, dan loodst hij de lezer snel en zeker langs eventuele barrières en valkuilen. De boeken van Ronald vind je hier.