Windows 11 werd afgelopen donderdag wereldkundig gemaakt door Microsoft. Nu de stofwolken zijn neergedaald, blijken er vele en potentieel kostbare haken en ogen aan de update te zitten.

Donderdag 24 juni presenteerde Microsoft Windows 11 aan de wereld. Nog los van het feit dat bijna niemand de stream fatsoenlijk kon volgens wegens overbelaste servers, verbaasde vriend en vijand zich over een scala aan zaken. Wat al duidelijk was geworden via de gelekte beta eerder, was dat Windows 11 hoofdzakelijk een nieuwe gebruikersinterface is bovenop het aloude Windows 10. Tegelijkertijd blijken de vernieuwingen in essentie op thuisgebruikers gericht. Beetje eye candy. En – tot ergernis van professionele gebruikers in het bedrijfsleven – een startmenu dat nauwelijks nog als zodanig te herkennen is. In de kleine lettertjes bij de upgradevoorwaarden – komen we zo nog uitgebreider op terug – valt bovendien iets verontrustend te lezen: de mappenstructuur van je oude Windows 10 startmenu wordt als je gaat updaten niet meegenomen. En ook wordt er geen mappenstructuur en daarin onderverdeelde programma’s meer ondersteund. Dat is een absolute no go voor zakelijk gebruik.

TPM 2.0 vereist

Zoals gezegd: voor veel thuisgebruikers geen ernstige limitering. Die zijn immers al jaren gewend aan startmenuloze smartphones, tablets, Chromebooks en meer. Wat de thuisgebruikers parten gaat spelen is de aanwezigheid van een TPM 2.0-chip. In het overgrote deel van de zelfbouw en eigenmerk pc’s van computerketens zul je die vergeefs zoeken. Het betekent dat bijvoorbeeld een één of twee jaar geleden aangeschafte dure (game) pc voorzien van een i7 of i9 geen Windows 11 kan draaien. Verder geldt dat in een behoorlijk deel van de huidige en iets eerdere generatie laptops wél een TPM-chip aanwezig is, maar dat deze niet is ingeschakeld in de BIOS. Veel eindgebruikers zullen  niet weten hoe ze dat ding alsnog aan moeten zetten (de optie heet overal anders en is wat verstopt). Zolang die chip niet is aangezet, toont de officiële Microsoft controletool voor Windows 11-compatibiliteit dat de nieuwe versie op jouw systeem niet geïnstalleerd kan worden.

Weinig écht nut van  een TPM

Extra triest is dat de meeste mensen geen enkele behoefte hebben aan TPM 2.0, en met name thuisgebruikers en klein-zakelijke gebruikers er geen profijt van zullen hebben. De veiligheidschip wordt namelijk vooral gebruikt voor Bitlocker – het in Windows ingebouwde optioneel activeerbare schijfversleutelingsprogramma. Of voor iets als Hello voor zakelijke gebruikers, een inlogmethode die onder meer vingerafdrukken en gezichtsherkenning via een webcam ondersteund. Zaken die Windows 10 ook allemaal ondersteunt, maar bij velen niet werken. Bovendien heb je daar feitelijk ook al geen TPL-chip voor nodig, technisch gesproken.

De oplossing voor gebruik van Bitlocker in Windows 10 was bijvoorbeeld een simpele: maak een USB-stick met sleutel aan en klaar. Dat kan in 11 om onduidelijke reden niet meer. Een mogelijke reden is, dat TPM ook ingezet wordt voor DRM en het genadeloos koppelen van software aan een specifieke hardwaresleutel. Dat is de natte droom van veel softwarefabrikanten: licenties en abonnementen per systeem en niet per gebruiker.

‘Oudere’ CPU’s niet ondersteund

We zijn er nog niet wat hardwarelimiteringen betreft. Officieel – als we even wat verder in de vereiste minimum systeemspecs duiken – worden alleen CPU’s vanaf ongeveer 2018 ondersteund. Oudere CPU’s – ook al is dat een dure i7 met alle toeters en bellen aan boord die je maar kunt bedenken – zorgen voor niet-installeerbaar Windows 11. Des te vreemder is het dat een deel van de ultra low-end Atom CPU’s dan weer wél wordt ondersteund. De mogelijke reden hier is om fabrikanten van al even low-budget Chinese tabletten niet al te zeer tegen de schenen te schoppen. Aardig detail: ook een deel van de recente en erg dure Surface’s van Microsoft zelve kunnen door deze eisen niet upgraden naar 11.

DirectX 12

Verder is een GPU nodig die tenminste DirectX 12 ondersteunt, wat nodig is vanwege de al genoemde eye candy van de nieuwe gebruikersinterface. 4 GB is de minimumeis aan RAM, wat in Microsoft-taal betekent dat je Windows 11 pas bruikbaar wordt bij 8 GB RAM. Dát is gelukkig anno nu geen al te groot drama meer. De andere limiteringen die technisch gezien totaal onnodig zijn gaan zorgen voor een enorme berg aan elektronisch afval.

Intel en de vooruitgang

Sinds een jaar of tien zijn de vooruitgangen bij Intel-cpu’s zoals gebruikt in Windows pc’s en laptops niet spectaculair te noemen. Dat betekent dat voor zakelijke gebruikers en het overgrote deel van de thuisgebruikers een i5 van 8 jaar geleden nog meer dan voldoende is (maar niet werkt met Windows 11). Waarbij zelfs ook gamers nog aan hun trekken komen, want een nieuwe videokaart inbouwen levert stukken meer speelplezier op dan je CPU upgraden.

Android, maar alleen via de Amazon store

Kortom: een bijzonder onlogisch lijstje aan systeemeisen. Het wordt nu dé grote vraag of mensen daadwerkelijk nieuwe computers gaan kopen voor Windows 11. Zakelijke gebruikers die de afgelopen anderhalf jaar budget beschikbaar hebben gesteld aan het legioen thuiswerkers om een Windows laptop aan te schaffen, zullen dat geld niet nogmaals uittrekken voor een Windows 11 systeem. Waarbij het gebrek aan een gestandaardiseerd zakelijk startmenu eveneens parten zal spelen. Terzijde: Veel genoemde features zijn dat geld niet waard. Ook de genoemde Android-compatibiliteit blijkt bijvoorbeeld alleen te gelden voor (een deel van) de Amazon appstore, niet Google Play.

Windows 10 EOL in 2025

Microsoft lijkt echter haast te hebben met het doordrukken van 11. Al in 2025 is het over en uit met updates voor Windows 10 en is die versie officieel end of life. Wat betekent dat er ongetwijfeld weer een (betaalde) verlengmogelijkheid wordt aangeboden, net als wat nu voor Windows 7 loopt. Wat datzelfde bedrijfsleven ook niet erg zal waarderen zijn de verplichte koppelingen aan allerlei Microsoft-zaken op de achtergrond. De EU zal vast niet blij zijn met de integratie van Teams, die aanbieders van concurrerende vergelijkbare diensten (Zoom & co) niet blij zal maken.

Windows 10 zonder feature updates?

Wel een belangrijk lichtpuntje: waarschijnlijk (hoewel nog onbevestigd) is dat het met de introductie van Windows 11 eind dit jaar gedaan is met de onnozele en potentieel gevaarlijke upgraderondes voor Windows 10. Wat betekent dat dáár alleen nog veiligheidsupdates en bugfixes voor verschijnen, wat natuurlijk uitstekend nieuws is. Kortom: als jouw pc draait als een zonnetje op Windows 10, is er de komende jaren geen enkele reden om over te stappen naar 11. Integendeel. Tenzij Microsoft een nieuwe Office-versie alleen nog op 11 laat draaien…

Langzaam aan op zoek naar een alternatief

En vanaf ongeveer 2023 wordt het dan eens tijd om uit te kijken naar een nieuwe computer. MacBooks en iMacs dalen in prijs (en kosten een fractie van iets als een Microsoft Surface). Of ga voor Linux en gebruik je door Microsoft afgeschreven ‘oude’ pc nog jarenlang zonder gezeur. En dan is er nog de Chromebook, waarvan het gebruik de afgelopen jaren geëxplodeerd is. Stuk voor stuk zijn dat computers met meer ‘traditionele’ bedieningsorganen in de vorm van toetsenbord en muis. Maar je kunt in plaats van een laptop natuurlijk ook een capabele tablet kiezen. Een midrange iPad is qua prijs vergelijkbaar met een lager geprijsde laptop, bijvoorbeeld. Keuze genoeg dus, en stof tot nadenken! En meer dan ooit tevoren geldt: bezint eer ge begint.

Alles over Windows-updates en -upgrades lees je HIER.

Ronald Smit

Ronald Smit kan dankzij een combinatie van een elektronica- en een journalistieke opleiding (afstudeerrichting radio en nieuwe media) technische zaken op een heldere en eenvoudige manier uitleggen. Zijn jarenlange schrijfervaring voor onder meer Computer Idee geeft u al snel de ‘aha-erlebnis’ waar u wellicht al zo lang naar op zoek was. En wordt het dan toch allemaal wat ingewikkeld, dan loodst hij de lezer snel en zeker langs eventuele barrières en valkuilen. De boeken van Ronald vind je hier.