Zo maak je een portretserie

In zijn boek ‘Meesterportretten’ bespreekt Jasper van Bladel verschillende manieren om meer diepgang in je portretten te krijgen. De nadruk ligt daarbij op contact met de mensen die je fotografeert: als je het maken van een portret beschouwt als een ontmoeting. Meerdere portretten van iemand maken om haar of zijn persoonlijkheid in beeld te brengen, geeft ook diepgang. Hier legt Jasper van Bladel uit hoe je het maken van een portretserie aanpakt.

Een portretserie maken is een aantrekkelijke vorm van portretfotografie, omdat je volop ruimte hebt om te experimenteren en omdat het een interessante uitdaging is om verschillende beelden bij elkaar te laten passen.

Even voor de duidelijkheid: een portretserie is een serie beelden over één persoon die bij elkaar horen, elkaar complementeren en afzonderlijk elk een verhaal vertellen.

Dat laatste is belangrijk, want het is niet zo dat je bij het maken van een serie beelden de verantwoordelijkheid kwijtraakt om in ieder beeld een verhaal te vertellen. Een beeld zonder verhaal hoort natuurlijk niet in een serie thuis. Alles heeft een doel en samen vertellen de beelden het hele verhaal. Wel is het de mogelijkheid om de verhalen in de verschillende beelden uit te diepen.

Jesse heeft geen behoefte aan de verworvenheden van de moderne maatschappij. Hij leeft alsof het honderd jaar geleden is. Jasper van Bladel maakte van hem een portretserie waarin verschillende aspecten van zijn manier van leven tot uitdrukking komen.

Ingrediënten van de portretserie

Een goede portretserie begint altijd met een overzichtsbeeld of hoofdbeeld. In dat beeld zit veel, zo niet alles, wat er fotografisch over iemand te zeggen is. Daarna wordt het verhaal ontrafeld door deelverhaaltjes in de overige beelden. Het overzichtsbeeld is in mijn geval vaak een beeld van iemand in zijn eigen woning of omgeving met veel context om zich heen. Dat geeft sfeer, maakt duidelijk hoe en waar iemand leeft en zet een bepaalde standaard voor de rest van de beelden in de serie. Verderop kun je kiezen voor een meer cryptische benadering, waarbij je in sommige beelden misschien kiest voor afsnijdingen of beelden waarop slechts een gedeelte van de geportretteerde te zien is – bijvoorbeeld de handen of voeten.

Zo heb ik eens een vuurtorenwachter geportretteerd met kenmerkende laarzen. Als je een serie maakt kun je een beeld maken waarin die laarzen de hoofdrol spelen. Een mooie aanvulling, maar niet geschikt als hoofdbeeld. Ook is het belangrijk om te variëren in een serie. Staand en liggend, maar ook groothoek en close-up. Je bent echt een verhaal aan het vertellen met alle gereedschappen die je daarvoor in kunt zetten. Verder kunnen detailbeelden van een woning of iemands omgeving ook deel uitmaken van een portretserie wat mij betreft. Iemands woning of leefomgeving vertelt vaak enorm veel over die persoon en als je kenmerkende zaken aantreft die ook nog eens fotogeniek zijn dan is het prachtig om die toe te kunnen voegen in je fotoserie.

Eerst zie je hoe Pieter zich op zijn gemak beweegt in zijn woning. Dat zegt veel over zijn persoonlijkheid. Daarna volgt in de serie over hem het close-upkarakter portret dat je hieronder ziet.

Het close-up karakterportret van Pieter. Hierbij is het zaak om goed op het moment te letten waarop je afdrukt.

Reportage met daarin portretten

Het kan ook voorkomen dat je een reportage moet fotograferen waarin meerdere mensen een rol spelen. Vaak maak je dan van deze mensen ook losstaande portretten die deel uitmaken van de grotere reportage. Deze portretten zijn dan een ‘mini’ verhaal binnen het grotere verhaal, waardoor ze een andere rol dienen dan de portretten waar we net over spraken. Afhankelijk van de rest van de beelden en het onderwerp kun je ervoor kiezen om close-up of halftotaal portretten te maken, of de personen toch van A tot Z op de foto te zetten. Deze foto’s hoeven de reportage niet te dragen en hebben dus niet de grote zeggingskracht nodig van bijvoorbeeld het hoofdbeeld uit een fotoserie.

Redactioneel portret

Het maken van een portret voor gebruik in gedrukte media is een aparte tak van sport. Dit zogenoemde redactioneel portret dient een flink aantal doelen. Hoewel ook een redactioneel portret een portret is zoals alle anderen, is het zaak om als fotograaf met een aantal zaken rekening te houden. Hoe maak je nu een goed redactioneel portret dat zowel het verhaal als de vorm dient?

Laten we eerst op het verhalende aspect ingaan. Daarmee bedoel ik dat een portret het verhaal dat geschreven wordt over of met iemand moet ondersteunen, bekrachtigen of aanvullen. Dit kan zowel met inhoud als met vorm en sfeer gebeuren en vooraf moet je bij jezelf duidelijk hebben op welke manier je dit gaat doen. Soms is het eenvoudig: een bakker die wordt geïnterviewd over zijn bakkerszaak kun je het beste portretteren in die zaak of tenminste met wat broden in zijn hand. Een fietsenmaker met een fiets, een postbode met een stapel post. Als er een specifieke situatie of plek centraal staat in het verhaal, dan is het logisch om de foto op die plek te maken en de plek een belangrijke rol in dat portret te geven.

Zo moest ik eens een vrijwilliger portretteren die een eeuwenoud kerkje van de grond af weer had opgebouwd. In het verhaal staan zowel de persoon als dat kerkje centraal en dus ben je als fotograaf op zoek naar een foto waarin die twee elementen samenkomen. Dat klinkt eenvoudig, maar is het niet per se. Want, wat is nu belangrijker: de man of het kerkje? Daarnaast is het kerkje veel groter dan de persoon, waardoor het ook technisch niet heel gemakkelijk is om die twee elementen samen te brengen.

Ron Brandsteder, een redactioneel portret dat in een tijdschrift is gepubliceerd.

Hoe maak je een goed environmental portrait?

Als je een portret gaat maken waarin de omgeving ook een belangrijke bijrol speelt, dan moet je er natuurlijk voor zorgen, dat die omgeving die op de foto te zien zal zijn, interes- sant is en wat vertelt over de geportretteerde.

Als je een bepaald doel voor ogen hebt met het portret of als je het portret in opdracht maakt is het vaak vrij gemakkelijk te bepalen welke omgeving de juiste is. Stel je voor: je wordt gevraagd een tuinder te portretteren, dan eindig je waarschijnlijk in een plan- tenkas. Of een winkelier: in de winkel. Dat zijn voor de hand liggende oplossingen. Toch hoeft de locatie van een portret natuurlijk niet altijd zo voor de hand liggend te zijn, je kunt ook creatief te werk gaan. Een tuinder heeft waarschijnlijk typische kleding aan en kun je ook in zijn keuken portretteren als hij na het oogsten zit uit te rusten met een krat tomaten naast zich. Of de winkelier, die kun je ook mooi in zijn magazijn of met zijn bestelbus portretteren.

Fotogenieke omgeving

Waar ik uiteindelijk mijn foto maak, heeft daarnaast ook veel te maken met hoe fotogeniek een omgeving is. Als een winkelier een prachtige ouderwetse winkel heeft met hoge kasten en vintage voorraadpotten, dan is de keuze zo gemaakt. Hetzelfde geldt voor een fabelachtig verlicht magazijn, of een plantenkas waar je prachtig tussen alle planten door kunt fotograferen. Kortom, er moet wat te zien zijn en uit de omgeving moet een bepaalde sfeer spreken. Een sfeer die past bij het portret en het doel van het portret.

Maar misschien nog wel belangrijker is het licht dat ter plaatse beschikbaar is. Zeker als je zelf geen licht meeneemt ben je afhankelijk van de situatie ter plekke en dan is het zaak het licht goed te kunnen lezen. Zorg vooral dat er interessant licht valt op het gezicht of het profiel van diegene die je gaat portretteren. Licht van de zijkant of schuin van achteren is daarbij nog interessanter, omdat op die manier mooi contrast en diepte ontstaan. Kijk wel uit voor te hard licht van één kant, want dan loop je kans op te harde schaduwen in het gezicht.

Een ‘environmental portrait’ van Jave dat hem in zijn favoriete omgeving laat zien.

Dit artikel komt uit het boek ‘Meesterportretten‘ door Jasper van Bladel. Daarin legt hij uit hoe je meer diepgang in je portretfotografie kunt brengen. Hij behandelt portretfotografie als een vorm van ontmoeting en laat zien hoe je mensen op hun gemak kunt brengen en door tijd met ze door te brengen portretten met respect en gevoel kunt maken. We interviewden de auteur van het boek op dit blog: Zo krijg je meer diepgang in je portretfoto’s.