Gedurende 2023 heb ik op allerlei manieren heel veel soorten insecten gefotografeerd. Dit resulteerde in het voorjaar van 2024 in mijn boek Focus op Fotografie: Insecten Fotograferen. In 2024 was het tijd voor een volgende uitdaging en ik besloot me verder te verdiepen in het fotograferen van vlinders en libellen. Vlinders en libellen zijn natuurlijk ook insecten, maar de technieken die nodig zijn om ze te fotograferen zijn anders dan wanneer je bijvoorbeeld foto’s van kevers of bijtjes maakt. Dit resulteerde uiteindelijk in een nieuw boek: Focus op fotografie: Vlinders en libellen fotograferen.
Vlinders en libellen zijn prachtige, vaak kleurrijke, grote insecten en je kunt ze overal in Nederland aantreffen. De meeste mensen zullen wel eens een foto van een vlinder gemaakt hebben, maar om deze insecten op een mooie manier te fotograferen is een uitdaging. Waar je bij kleine insecten meestal met een macrolens fotografeert, zul je bij vlinders en libellen eerder een telelens gebruiken, omdat ze lastig te benaderen zijn. Aangezien je van een grotere afstand fotografeert, wordt de compositie en in het bijzonder de achtergrond veel belangrijker. Ook zul je meer met natuurlijk licht werken, terwijl ik bij kleine insecten meestal een flitser gebruik.
Apparatuur, fototechniek, compositie en gebruik van licht
Het boek Vlinders en libellen fotograferen is een weergave van wat ik het afgelopen jaar geleerd heb over het fotograferen van vlinders en libellen. Het gaat in op de gebruikte apparatuur, fototechniek, compositie, gebruik van licht, het bewerken van de foto’s en nog veel meer. Ook bevat het boek ideeën voor een aantal bijzondere projecten, zoals het fotograferen van rupsen, vliegende libellen en nachtvlinders. Het boek bevat ongeveer 200 foto’s van vlinders en libellen die ik het afgelopen jaar gemaakt heb. Bij elke foto zijn de brandpuntsafstand van de gebruikte lens en de belichtingsinstellingen aangegeven.
Het boek is bedoeld voor amateurfotografen die graag vlinders en libellen willen fotograferen. Daar hoor ik zelf ook toe. Mensen die voor hun hobby fotograferen gaan vaak anders te werk dan professionele fotografen. Zo gebruik ik over het algemeen geen statief, besteed niet veel tijd aan voorbereiding en onderzoek, ga op normale tijden op pad en fotografeer gewoon wat ik tegenkom. Ook op die manier kun je prachtige foto’s van vlinders en libellen maken, zoals dit boek laat zien.
Apparatuur en software
Voor de foto’s in dit boek heb ik, tenzij anders vermeld, gebruikgemaakt van de volgende apparatuur:
- Camera: een Canon R7 APS-C-systeemcamera.
- Lenzen: een Canon RF 100-400 mm-telezoomlens en soms een Canon RF 100 mm-macrolens.
- Flitser: een Godox V350-reportageflitser.
De Canon R7 APS-C-camera met de Canon RF 100-400 mm-telezoomlens die ik voor de meeste foto’s in dit boek gebruikt heb.
De foto’s in dit boek zijn bewerkt met ON1 Photo RAW [24]. Dit is een softwareprogramma waarmee je foto’s zowel kunt organiseren als bewerken. Het biedt soortgelijke functionaliteit als Adobe Lightroom, plus de belangrijkste elementen uit Adobe Photoshop.
De braamparelmoervlinder is zeer zeldzaam in Nederland en komt vrijwel alleen in Zuid-Limburg voor. 400 mm, 1/350 s, ƒ/8, ISO 400.
Als je een mooie foto, zoals dit landkaartje, plaatst in een Facebook-groep dan krijg je vaak hele leuke reacties. 350 mm, 1/350 s, ƒ/8, ISO 200.
Indeling van het boek
Het boek bestaat uit acht hoofdstukken die grotendeels onafhankelijk van elkaar zijn. Je kunt delen waar je niet in geïnteresseerd bent dan ook eenvoudig overslaan, al raad ik je wel aan altijd hoofdstuk 2 over fototechniek en apparatuur te lezen.
Een vuurjuffer van opzij gefotografeerd. Om veel accent op de prachtige kop te leggen is de achterkant van het lichaam wat onscherp gehouden en is er krap gekaderd voor extra vergroting. 400 mm, 1/350 s, ƒ/8, ISO 320.
- Hoofdstuk 1 geeft wat achtergrondinformatie over vlinders en libellen. Als je een onderwerp wilt fotograferen helpt het om er wat kennis van te hebben. Op die manier weet je bijvoorbeeld beter waar en wanneer je bepaalde vlinders en libellen kunt vinden.
- Hoofdstuk 2 gaat in op fototechniek en apparatuur. Aspecten als vergrotingsfactor, scherptediepte, scherpstellen en belichtingsinstellingen worden uitgelegd aan de hand van voorbeelden van foto’s van vlinders en libellen. Ook wordt ingegaan op de gewenste eigenschappen van camera’s en lenzen.
- In hoofdstuk 3 gaan we aan de slag. Waar ga je naar toe en wat neem je mee? Hoe benader je de vlinders en libellen en hoe maak je de beste foto’s? Ook behandelen we het uitzoeken van je foto’s en het determineren welke insecten je gefotografeerd hebt.
- Hoofdstuk 4 gaat nader in op het daadwerkelijke fotograferen. Wat voor standpunt kies je voor je foto? Hoe zorg je voor een mooie, rustige en wazige achtergrond? Ook bespreken we hoe je close-upfoto’s van vlinders en libellen kunt maken en hoe je focus stacking toepast voor extra scherptediepte.
- Compositie is belangrijk voor alle foto’s, en vlinders en libellen zijn geen uitzondering. In hoofdstuk 5 behandelen we de belangrijkste compositieprincipes. Waar plaats je het insect in de foto? Hoe krijg je een harmonieus beeld of ga je juist voor sterke contrasten? Wat is de rol van de voorgrond en achtergrond, en hoe gebruik je symmetrie en herhaling in je foto’s?
- Zonder licht kun je geen foto’s maken. Met het juiste licht worden vlinders en libellen een stuk mooier. In hoofdstuk 6 bespreken we het gebruik van omgevingslicht, flitsers, tegenlicht en het onder- en overbelichten van foto’s.
- Je kunt je foto’s nog mooier maken door ze te bewerken. Veel mensen zien hier tegenop, maar moderne fotobewerkingssoftware kan een wereld van verschil betekenen. Bewerken is helemaal niet moeilijk en kost ook niet veel tijd. Hoofdstuk 7 gaat in op de belangrijkste technieken en hoe je deze eenvoudig toe kunt passen.
- In hoofdstuk 8 bespreken we ten slotte een aantal bijzondere projecten. Hoe kun je rupsen van vlinders vinden en deze fotograferen? Hoe fotografeer je vliegende libellen? Hoe ga je te werk als je in een tropische vlindertuin wilt fotograferen? En hoe lok je en fotografeer je nachtvlinders?
Deze foto van een viervlek (onder) en platbuik (boven) samen op een stengel werkt het beste bij een verticale kadering. 240 mm, 1/350 s, ƒ/8, ISO 160.
De hoofdstukken bestaan uit een aantal paragrafen die elk een apart onderwerp behandelen. In elke paragraaf vind je een aantal kaders met extra informatie die je desgewenst kunt overslaan. Achter in het boek tref je een uitgebreide lijst met websites en boeken die nadere informatie bevatten over vlinders en libellen en over het fotograferen en bewerken. In de tekst wordt hiernaar verwezen met een getal tussen rechte haken. Mijn eigen website vind je bijvoorbeeld hier.
In het boek tref je een groot aantal foto’s van vlinders en libellen die je hopelijk inspiratie geven hoe ook jij deze prachtige insecten vast kunt leggen. Ik wens je veel lees- en fotografieplezier.
Een interview met Mark Overmars over zijn boek Focus op fotografie: Insecten fotograferen kun je HIER op dit blog lezen. Een voorbeeld uit het boek Wat is de benodigde vergrotingsfactor voor het fotograferen van vlinders en libellen? kun je HIER lezen.