Als u de internetberichtgeving iets aandachtiger dan normaal hebt gevolgd, dan zal het u niet ontgaan zijn. Deze week dertig jaar geleden, om precies te zijn op 12 maart 1989, deed de Engelsman Tim Berners-Lee, werkzaam bij kernonderzoeksinstituut CERN in Zwitserland een voorstel aan zijn meerdere waarvan hij nog niet kon bevroeden dat het de wereld zou veranderen. In een eenvoudig paper met de droge titel “Information Management” stelde hij een techniek voor waarmee wetenschappers informatie met elkaar konden uitwisselen om zo beter zicht te houden op hun steeds groter wordende projecten.

Enkele jaren later, rond 1991 was een systeem geboren dat hij WorldWideWeb noemde (alle woorden aan elkaar geschreven). Zeker, er waren al netwerken van talloze aan elkaar gekoppelde computers, universiteiten, wetenschappers en militairen hadden al jarenlang toegang tot e-mail, en zelfs de eerste emoji’s waren al geboren. Maar een manier om die informatie in de vorm van documenten en visueel met elkaar te delen bestond nog niet. De rest is geschiedenis, zoals dat zo mooi heet.

Snel doorspoelen naar 2019. Het web is niet meer uit ons leven weg te denken. We bestellen online pizza’s, boeken vakanties, bekijken kattenvideo’s en regelen bankzaken, tezamen met nog talloze andere dingen. De afgelopen dertig jaar heeft de ontwikkeling van het web ons verbaasd, laten lachen en huilen, onze schouders doen ophalen, nieuwe vrienden en kennissen opgeleverd, kortom onze levens veranderd. En dat allemaal omdat Tim Berners-Lee dertig jaar geleden een idee op papier zetten. Een van de commentaren in de kantlijn destijds was ‘Nog niet erg bijzonder. Wel veelbelovend.’

In deze column werpen we een blik op vijf websites uit de afgelopen dertig jaar. Van sommige was u wellicht alweer vergeten dat ze bestonden. Anderen zullen gevoelens van nostalgie oproepen. Zonder speciale volgorde aan te houden gaan we van start:

De Digitale Stad

Een van de eerste websites in Nederland die bedoeld was voor het algemene publiek, was ‘De Digitale Stad’, op www.dds.nl. Het was een initiatief van cultureel centrum De Balie in Amsterdam, en het computertijdschrift Hac-Tic. Hieruit is destijds internetprovider XS4ALL ontstaan. Toen DDS werd gesticht, in 1994, waren er ongeveer 300 particulieren in Nederland met een modem om ‘in te bellen’ op het internet. Door een abonnement te nemen kon je ‘inwoner’ worden van de Digitale Stad. DDS probeerde het leven online inzichtelijk te maken, door begrippen die we kennen uit de offline wereld, als metafoor te gebruiken in de digitale wereld. Zo kon je e-mail lezen door naar Het Postkantoor te gaan. De discussies (allemaal in tekst uiteraard) werden gevoerd op Pleinen in de stad. Na allerlei overnames en afsplitsingen is DDS ter ziele gegaan. Een aantal enthousiastelingen houden de DDS-gedachte in ere op de website De echte Digitale Stad (deds.nl).

AltaVista

Wie tegenwoordig ‘zoeken’ op internet zegt, zegt eigenlijk Google. Het woord ‘googelen’ is zelfs een heus werkwoord geworden dat als synoniem voor ‘zoeken op internet’ aanwezig is in de Dikke Van Dale. Maar Google werd ‘pas’ opgericht in 1998 en was in de beginjaren nog niet de datagigant die het momenteel is. In de begindagen van het web werd zoeken op internet verdeeld tussen Yahoo (een eervolle vermelding in deze lijst) en AltaVista. Waar Yahoo vooral sterk was in het onderverdelen van het -toen nog geringe- web in categorieën, was AltaVista een van de eerste volwassen full-text-search diensten. Voor talloze internetters die in de jaren 1995-1996 hun eerste cd-rom met internetsoftware van provider Planet Internet bij de Bruna hadden gehaald – of gratis hadden gekregen bij een tijdschrift- was AltaVista de eerste kennismaking met de enorme en onvoorstelbare uitgebreidheid van het internet. Na jarenlang de grootste te zijn geweest, werd AltaVista in 2003 opgekocht door Yahoo, om uiteindelijk in 2013 de deuren definitief te sluiten. Verloren van de zoekgigant met de grote G, uit Mountain View, California.

Hyves

Facebook? Snapchat? Instagram? Vergeet al die moderne uitwassen van sociale media en keer terug naar de begindagen van onderlinge contacten via het web! De sociale mediarevolutie werd begin deze eeuw gestart met MSN Messenger, ICQ en – vooral – Hyves. Net als Google, mocht Hyves zich er in verheugen dat het ‘hyven’ als heus werkwoord werd opgenomen in Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal. In de beginjaren van de sociale media was Hyves dé plek waar je aanwezig moest zijn, als je online wilde meetellen. Het netwerk kreeg een extra duwtje in de rug doordat bekende Nederlandse politici uit die tijd (Wouter Bos, minister-president Jan Peter Balkenende) er lid van werden en zo wilden benadrukken hoe modern ze wel niet waren. Echter, na 2010 was het gedaan met de populariteit van Hyves door een ander opkomend fenomeen: Facebook. Op 2 december 2013 is Hyves gestopt als sociaalnetwerksite. Momenteel is Hyves alleen nog in de lucht als spelletjesplatform Hyves Games.

GeoCities

Vloekende kleuren? Check. Amateuristische bewegende gifs? Check. Een gigantische collectie ‘under construction’ knoppen? Allemaal check. Welkom bij GeoCities, de grootste verzameling particuliere (maar ook zakelijke!) gratis websites die op internet heeft bestaan. Geocities werd opgericht in 1994 en was een van de eerste sites waar mensen zonder programmeerkennis websites in elkaar konden knutselen en gratis hosten. Geocities was dé plek waar je moest zijn als je online iets wilde vertellen. Er waren websites voor verloren ezels, gescheiden vaders, liefhebbers van anime (een stripgenre), blote voetenliefhebbers en natuurlijk talloze, talloze persoonlijke homepages waar hele levens uiteen werden gezet. Allemaal even lelijk en over-de-top, naar hedendaagse designprincipes gemeten.

De dienst werd in 1998 overgenomen door Yahoo, dat hier echter niet veel plezier van heeft gehad. In april 2009 werd aangekondigd dat Geocities zijn deuren zou sluiten, wat in oktober van dat jaar ook daadwerkelijk gebeurde. Meer dan 38 miljoen pagina’s verdwenen in één klap van het internet.

Bol.com

Ook de grootste online retailer van Nederland is ooit klein begonnen. In 1999 bedacht het Duitse bedrijf Bertelsmann AG dat het in navolging van Amazon een goed idee zou zijn om boeken, cd’s en dvd’s via het web te gaan verkopen. In die dagen waren er 26 medewerkers en de omzet bedroeg minder dan 10 miljoen euro. De eerste jaren werd er enkel verlies geleden, waarna Bertelsmann het concern van de hand deed. In 2012 werd bol.com overgenomen door Ahold en zette de groei onstuitbaar door. Anno 2019 is bol.com het enige bedrijf uit deze lijst dat nog bestaat in zijn – min of meer – oorspronkelijke vorm.

Bonus – way back machine

De screenshots uit dit artikel zijn niet tot stand gekomen door jarenlange verzamelwoede van de auteur, maar via een vernuftig systeem dat bekend staat als de ‘Way Back Machine’. Al jarenlang stelt de vrijwilligersorganisatie Internet Archive momentopnamen van zo ongeveer alle websites ter wereld samen. Het doel is om een complete bibliotheek van elke webpagina ooit te archiveren. Inmiddels is meer dan het ongelofelijke aantal van 350 miljard (!) pagina’s geïndexeerd. Via het adres web.archive.org kunt u zelf een URL invullen en bekijken hoe deze site er vijf, tien of twintig jaar geleden uitzag. En laten we ook een koekje van eigen deeg verorberen. Een van de oudste vermeldingen van Van Duuren Media in de Way Back Machine levert deze homepage uit 2002. Ook niet te versmaden, dachten wij zo!

Peter Kassenaar

Peter Kassenaar is auteur van vele boeken over algemeen pc-gebruik, programmeertalen en internettechnieken. Hij is gespecialiseerd in frond-endtools, -frameworks en -toepassingen. Via zijn eigen bedrijf verzorgt hij trainingen op deze gebieden voor bedrijven en organisaties. De boeken van Peter vind je hier.