In de fotografie is compositie simpelweg het op de juiste plaats zetten van de verschillende onderwerpen in het beeld, waardoor een interessant plaatje ontstaat. In de vroegere schilderkunst werd ook compositie toegepast, maar het werd op gevoel gedaan en was daardoor lastig om uit te leggen. Daarom is er een aantal compositieregels gedefinieerd zodat je die bewust kunt gebruiken en ook aan kunt geven wat je bedoelt. Je kunt de bekende compositieregels ook bij huisdierfotografie toepassen en je foto’s worden er beslist beter van. We zullen enkele regels bespreken. (Deze blogpost is afkomstig uit mijn boek Focus op fotografie: huisdieren fotograferen.)

Regel van derden

De bekendste compositieregel is waarschijnlijk de Regel van derden, waarbij het beeld door het plaatsen van twee horizontale en twee verticale lijnen in negen vlakken wordt verdeeld. Door het plaatsen van het onderwerp (of de horizon!) en eventuele bij-onderwerpen op een of meer van de lijnen, of beter nog op de snijpunten van de lijnen krijg je een visueel interessantere foto. Je kunt dit bijvoorbeeld toepassen bij een horizontale opname van een hond. Je hebt wellicht de neiging om hem in het midden van het beeld te plaatsen, maar het is beter om hem op een van de verticale lijnen – dus links of rechts van het centrum – te positioneren. Het mooiste is dan dat er meer ruimte is in de kijkrichting van de hond. Kijkt hij naar links (op de foto) dan zou het mooi zijn als hij zich op de rechterlijn bevindt zodat hij niet buiten het beeld kijkt. Dat is natuurlijk moeilijk inschatten vooraf, maar je kunt wel het baasje zo positioneren dat, als hij of zij de aandacht trekt, de hond in de goede richting kijkt.

Hulplijnen • Om je onderwerp op de juiste positie (bij een horizontale opname een derde van links of rechts) te plaatsen, hebben systeemcamera’s (of spiegelreflexcamera’s in de live view-modus) een handig hulpmiddel. Je kunt er in het menu voor kiezen om hulplijnen in je scherm en/of zoekerbeeld te laten verschijnen. Er zijn meestal verschillende hulp- of kaderlijnen beschikbaar, die voor de Regel van derden ‘gewenste lijnen’ heten, bijvoorbeeld ‘grid 9’ bij sommige camera’s. Je ziet dan de twee horizontale en verticale lijnen in beeld waardoor je heel gemakkelijk de Regel van derden kunt toepassen.

Cropmodus • Dit is wat ik zelf vaak toepas: tijdens het fotograferen heb je niet altijd de gelegenheid om de perfecte compositie in te stellen, dat is nu eenmaal gemakkelijker bij landschapsfotografie dan bij huisdierenfotografie. Actuele camera’s hebben echter een enorme resolutie van 24 tot 50 megapixel en daarmee grote beeldbestanden. Je kunt hierdoor, bij gebruik van een lens met een goede beeldkwaliteit, probleemloos een crop oftewel uitsnede maken. Je kunt dus achteraf nog je uitsnede en compositie aanpassen. We hebben allemaal, ondanks de ingebouwde waterpas, weleens een scheve horizon en dat kun je doorgaans probleemloos aanpassen. Hetzelfde geldt voor de Regel van derden: in veel bewerkingsprogramma’s zijn Regel van derden- lijnen afgebeeld in de cropmodus, zodat je de uitsnede zo kunt aanpassen dat je onderwerp op een van de lijnen of kruispunten wordt geplaatst.

Gulden snede

De Gulden snede lijkt op de Regel van derden want het beeld wordt ook door twee verticale en twee horizontale lijnen in negen vlakken verdeeld, maar de vlakken zijn niet allemaal even groot. De middelste horizontale en verticale vlakken zijn kleiner dan de buitenste vakken. De verschillen vergeleken met de Regel van derden zijn ontstaan omdat de Gulden snede een resultaat is van een wiskundige berekening. Bij de Gulden snede staan de onderwerpen wat dichter naar het centrum van het beeld. Het is onmogelijk om lijnen voor de Gulden snede in de zoeker of het scherm weer te geven.

Na het bekijken van veel van mijn foto’s heb ik gemerkt dat ik niet echt de Regel van derden toepas, maar mijn onderwerp meestal automatisch wat meer naar het midden zet. Dat zou betekenen dat ik meer neig naar de Gulden snede dan naar de Regel van derden… In de praktijk is het naar mijn mening verder niet per se nodig om deze compositieregels streng te hanteren. Als je de hond links of rechts in beeld positioneert in plaats van het midden krijg je al een hele verbetering. Gebruik regels als ze bij je opname passen en die kunnen verbeteren; voel je nooit gevangen door regels.

Symmetrie

Door het toepassen van symmetrie kun je een beeld krachtiger en interessanter maken. Het effect ontstaat eigenlijk al vanzelf als je twee of vier (enzovoort) dieren fotografeert, vooral als ze van hetzelfde ras zijn, zoals op de omslag van dit boek. Symmetrie kan ook in de omgeving te zien zijn, bijvoorbeeld twee rijen bomen of huizen.

Weerspiegeling

Een mooie vorm van symmetrie krijg je als je het onderwerp aan de rand van het water positioneert zodat er een reflectie van het onderwerp in het water verschijnt. Bij een bouwwerk, zoals het klassieke kasteel, is dat gemakkelijk, maar een hond is veel kleiner. Als je aan de rand van een meertje staat is de hond aan de overkant bijna niet meer te zien. Gebruik van een plas of een stuk ondergelopen strand is wel heel goed mogelijk.

Doorkijkjes

Of het een echte compositieregel is, daarover zijn de meningen verdeeld. In ieder geval werkt het goed als je door een raam, poort, struiken en dergelijke fotografeert zodat het onderwerp daardoor omlijst wordt. Het geeft daarnaast ook een gevoel van diepte. Je kunt ervoor kiezen om de voorgrond scherp te laten zijn, maar dat is niet altijd nodig. Je regelt dat in elk geval met je diafragma.