Elke maand besteden we speciale aandacht aan een boek uit het fonds van Van Duuren Media. Het boek van de maand maart is Bewuster en beter werken met Adobe Lightroom 6 & CC van schrijvers én fotografen Pieter Dhaeze en Hans Frederiks. Ze spraken af in de StationsHuiskamer op Rotterdam Centraal voor een goed gesprek over Lightroom, over het wel of niet schieten in Raw en over wat er nóg beter zou kunnen in Lightroom.

Hans Frederiks: ‘Met welke camera en welke software ben jij begonnen met het schieten in Raw?’
Pieter Dhaeze: ‘Mijn eerste digitale camera waarmee je Raw kon schieten was de Canon G2. Ik had van Canon als software DPP, Digital Photo Professional ,om de foto mee te ontwikkelen. Dat was software waarmee je alleen de foto kon ontwikkelen, het was geen software om een workflow mee op te zetten.  Ik ging daarna aan het werk met het ontwikkelen van mijn Raw-bestanden met RawShooter, waarin je wel een workflow kon opzetten. Niet lang daarna werd het door Adobe gekocht. Daarna kwam voor mij Lightroom en de manier van werken in Lightroom had veel overeenkomsten met die van RawShooter.’

‘Mijn workflow was wel een rommeltje, toen Lightroom op de markt kwam was ik meteen om’

Hans: ‘Ik ben begonnen met een vroege versie van Adobe Camera Raw in Photoshop. Je moest er volgens mij nog apart voor betalen wilde je het kunnen gebruiken. Ik gebruikte het voor de schaarse Raw-foto’s die ik met mijn Nikon CoolPix D5700 maakte. Als je daar één foto in Raw mee schoot, kon je een paar minuten wachten voordat de foto op het kaartje was opgeslagen en je de volgende foto kon schieten. Het was voor mij een openbaring wat je allemaal met een Raw-bestand kon doen. Mijn workflow was in die tijd wel een rommeltje. Toen Lightroom op de markt kwam was ik meteen om.’

Pieter: Bij RawShooter had je wel al een workflow waarbij je foto’s binnenhaalde, ze kon sorteren en vervolgens bewerken. Lightroom heeft dat natuurlijk nog veel sterker. Doordat Lightroom de héle workflow omvat, vergeet je als fotograaf niet om je foto’s te beheren, ze vindbaar te maken door er trefwoorden aan toe te kennen. Het voordeel van Lightroom, vergeleken met andere applicaties, is dat het een complete workflow biedt, het werkt snel en blijft ook snel, ook al heb je 20.000 foto’s of meer in je catalogus. Je moet je catalogus natuurlijk wel een beetje onderhouden. Dus niet telkens als je gevraagd wordt of je je catalogus wilt optimaliseren dat wegklikken. Je moet wel bewust dat onderhoud doen. Al die jaren dat ik met Lightroom werk, heb ik nog nooit een kaduke catalogus gehad.’
Hans: Ik heb inmiddels 205.000 foto’s in mijn catalogus en kan er met een snelle machine nog steeds prima mee werken. Ik heb best wel eens een corrupte catalogus gehad. Soms kon Lightroom die nog repareren, maar soms moest ik terugvallen op een back-up. Eigenlijk maak ik elke dag wel een back-up van mijn catalogus.’

Schieten in Raw

Hans: ‘Toch zijn er nog veel fotografen die, al kan hun camera Raw schieten, niet in Raw werken, omdat ze het ingewikkeld vinden.’
Pieter: ‘Het zou voor fotografen steeds vanzelfsprekender moeten worden om in Raw te fotograferen. De opslag van de grotere Raw-bestanden is geen probleem meer, de snelheid van de camera ook niet, en het door je foto’s zelf te ontwikkelen kun je ze beter naar je eigen hand zetten. Fotografie kan voor heel veel mensen daardoor zoveel leuker worden.
Hans: ‘Precies! Als je er bang voor bent, fotografeer je toch een tijd lang in Raw én JPEG en dan kan je zelf ontdekken hoeveel meer je nog uit een Raw-bestand kunt halen.’

‘Als je alles onder controle hebt in een studio, dan heeft het werken in Raw waarschijnlijk geen zin’

Pieter: ‘Ik heb een keer bij een portretfotograaf in zijn studio meegekeken en ik zag dat die in jpeg fotografeerde. Ik stelde hem voor een tijdje in Raw en jpeg te fotograferen en dan zou ik met die Raw-bestanden aan het werk gaan. Ik kreeg ze in Lightroom niet beter dan zijn jpeg’s. Als je alles onder controle hebt in een studio qua licht, kleurtemperatuur enzovoort, dan heeft het werken in Raw waarschijnlijk geen zin, maar voor de rest kan je met Raw altijd veel meer doen. Ik ben blij met Lightroom en ik denk dat veel fotografen die nog niet met Raw werken eens de stap moeten maken om het te gaan gebruiken.  Het idee is dat je veel meer werk hebt aan je foto’s, maar in de praktijk valt dat reuze mee. Je zult toch ook altijd eerst je foto’s in jpeg moeten bekijken en selecteren. En als je ze eventueel moet aanpassen, dan doe ik dat liever in Raw…’

Verbeteringen in Lightroom?’

Pieter: ‘Wat ik mooi vind aan Lightroom is dat er heel verrassende gereedschappen inzitten.  Ik heb vroeger nooit gedacht aan lokaal contrast, nu pas ik het veelvuldig toe met Clarity. Of neem het nieuwe gereedschap Nevel verwijderen, dat effect probeerde ik vroeger te bereiken met de schuifregelaars van wit en zwart, met Nevel verwijderen gaat dat veel makkelijker en beter. En het werken met de target adjustement tool! Als ik een lucht blauwer wil maken of bij zwart-wit de manier waarop bepaalde kleuren worden omgezet naar zwart-wit wil beïnvloeden, sleep ik in de foto zelf op de plek waar ik de aanpassingen wil doen. In Photoshop heb je zo’n tool niet. En dan dat nieuwe Image Warp bij het maken van panorama’s, dat is toch bizar, zo mooi! Het geeft aan dat ze bij Adobe de software goed kunnen schrijven voor hun doelgroep, de fotografen.’
Hans: ‘De kracht van het Lightroomteam is dat er lange tijd fotografen bij betrokken waren. Maar er zijn  – in ieder geval wat mij betreft – nog een paar onderdelen die ik in Lightroom mis. Ik mis een echt kloongereedschap, zoals de stempel in Photoshop. Of content aware fill…’

‘Voor mij zou Lightroom nog wat eenvoudiger in elkaar mogen zitten’

Pieter: ‘Voor mij zou Lightroom nog wat eenvoudiger in elkaar mogen zitten. Er zijn zeven modules, maar eigenlijk gaat het om drie dingen: je beheert je foto’s, je bewerkt ze en je publiceert ze. Dat zijn de drie hoofdonderdelen. En om het onderscheid tussen die verschillende onderdelen duidelijker te maken zou je bijvoorbeeld lichtgrijs, middengrijs en donkergrijs kunnen maken, zodat je ze beter uit elkaar kunt houden. Ik vind ook dat iemand die met Lightroom begint te weinig wordt geholpen. Dat heeft Adobe geprobeerd met de nieuwe manier van importeren, maar die is terecht neergesabeld.’
Hans: ‘Adobe zou voor de beginner een aantal wizards toe moeten voegen, waarbij je aan de hand wordt genomen om de eerste beginselen van Lightroom te leren. Aan dat importeren hebben wij in ons boek 27 pagina’s besteed, dat geeft aan dat het ingewikkeld is, zeker de eerste keren. Adobe zou een eenvoudiger manier van importeren als keuze kunnen geven.’
Pieter: ‘Voor veel eerste gebruikers is het niet duidelijk wat een Catalogus precies is. Iemand die voor het eerst met Lightroom begint zou, als hij de applicatie voor het eerst opent, gevraagd moeten worden hoe hij of zij de catalogus zou willen noemen en waar ze de catalogus willen opslaan. Nu staat hij standaard in de afbeeldingen-map met de naam Lightroom-catalog. Elke applicatie doet dat eigenlijk: als je in Word Ctrl-save kiest, wordt je gevraagd hoe je het bestand wilt noemen en waar je het wilt bewaren. Misschien wil je als Lightroom gebruiker wel meerdere catalogi, op onderwerp, of per jaar, maar dan moet je weten hoe het precies werkt.’

Je eigen Lightroom

Pieter: ‘Er zit te weinig mogelijkheden om Lightroom te personaliseren. Als ik aan het werk ben, gebruik ik voor het ontwikkelen van mijn foto’s meestal vijf verschillende gereedschappen en die staan niet allemaal in het standaardpaneel. Ik zou het liefst een eigen werkbalk willen hebben. Daarin zou bijvoorbeeld staan: Belichting, Helderheid, Nevel verwijderen, dat soort dingen. Je zou een eigen paneel moeten kunnen met de bewerkingsinstellingen voor bijvoorbeeld een portret en een paneel voor landschappen, want die behandel je alle twee op een verschillende manier.’
Hans: ‘Dat soort voorstellen klinken misschien eenvoudig, maar blijkbaar is de manier waarop Lightroom is opgebouwd ingewikkelder dan wij denken. Hoeveel tijd heeft het niet gekost om de oude manier van importeren weer terug te krijgen? Een paar maanden. En dat was iets dat er eigenlijk daarvoor al inzat…’

‘Ik zou graag eigen sneltoetsen willen kunnen definiëren’

Pieter: Het zal dan misschien niet eenvoudig zijn, toch is het naar je eigen hand zetten van Lightroom belangrijk. Ik zou graag eigen sneltoetsen willen kunnen definiëren. Ik wil niet Ctrl-shift-C om mijn ontwikkelinstellingen te kopiëren, maar gewoon Ctrl-C. En als wens heb ik ook nog Actions, zoals in Photoshop, waarbij je een aantal handelingen automatisch kunt afspelen. Dat kun je natuurlijk voor een deel al opvangen door het maken van Voorinstellingen, maar het mag best wat uitgebreider.’
Hans: ‘Met Voorinstellingen kom je al een heel eind, die zouden we in het boek wat uitgebreider kunnen behandelen. Ik maak er binnenkort wel een blogpost over. Je weet van te voren vaak al wat je standaard bij te importeren foto’s wilt gaan doen. Die aanpassingen kun je dan al tijdens het importeren toepassen.’
Pieter: ‘Misschien zitten die Ontwikkelvoorinstellingen wel aan de verkeerde kant van het scherm! In de Ontwikkelmodule heb ik het rechter paneel open en het linker gesloten om een zo groot mogelijk deel van het scherm voor mijn foto’s te kunnen gebruiken. De Voorinstellingen zitten aan de linker kant, waardoor je ze minder snel toepast.’

Hans: ‘Ga jij nog veel vanuit Lightroom naar Photoshop? Ik eigenlijk alleen voor ingewikkelde retouche en soms om in Photoshop een panorama in elkaar te zetten, omdat ik daar met Adaptive Wide Angle de horizon en gebouwen toch beter horizontaal en verticaal krijg.’
Pieter: ‘Ik zou graag op de manier zoals je in Photoshop een selectie maakt, dat ook in Lightroom willen kunnen doen. Je maakt een selectie, past die aan met een doezelstraal, op die manier kun je heel nauwkeurig werken. Het kan allemaal wel zo’n beetje ook in Lightroom, maar werken met selecties in Photoshop is handiger. Zo zijn er nog wel meer dingen waarvoor je naar Photoshop moet. Je hebt geen lagen in Lightroom, daar zullen we waarschijnlijk altijd Photoshop voor nodig blijven hebben.’

De prijs?

Hans: ‘Het begint op een reclamespot voor Lightroom en Photoshop te lijken, het Creative Cloud Photography Plan! Je hebt natuurlijk nog oplossingen als Capture One of DxO Optics Pro…’

‘Voor iemand die serieus met zijn fotografie bezig is, is €140 per jaar toch wel te betalen?’

Pieter: ‘Die bieden vaak niet alles wat Lightroom biedt en zijn ook nog duurder. Corel probeert nog wat met Corel Aftershot, maar dat is het toch allemaal net niet. Lightroom is relatief goedkoop. Voor iets meer dan een tientje per maand krijg je Lightroom én Photoshop! Voor iemand die serieus met zijn fotografie bezig is, is €140 per jaar, waarbij je altijd de laatste versie van de software hebt, toch wel te betalen? Of betalen ze dan liever €1000 voor een versie van Photoshop die na een paar jaar verouderd is? Voor hun mobiele telefoon die ze om de twee jaar vernieuwen betalen ze veel meer. Op het moment dat je voor software, of voor kennis, geld wil vragen, vindt iedereen het ineens te duur. Maar een gratis alternatief, zoals bijvoorbeeld Gimp, komt niet op het niveau van de mogelijkheden van Photoshop en Lightroom. Je doet jezelf als fotograaf te kort, als je die €10 in de maand niet wilt betalen.’

Hans Frederiks

Hans Frederiks is journalist en fotograaf en hoofdredacteur van blog.computercreatief.nl. Hij schrijft over ontwikkelingen op het gebied van computers, van vormgeving op het web en print, en fotografeert al zijn hele leven lang. Zijn specialisaties zijn panorama’s, landschappen en podiumfotografie. Zijn blog vind je HIER, zijn boeken vind je HIER.