Vijf misvattingen over onlinemisbruik

Onlangs werd bekend gemaakt dat een 24-jarige man wordt verdacht van het afpersen van meer dan honderd minderjarige meisjes. Volgens het Openbaar Ministerie gaat het om het grootste onderzoek ooit in Nederland over onlinemisbruik. De man zou de meisjes via diverse sociale media hebben benaderd en ze uiteindelijk hebben verleid tot het sturen van naaktfoto’s. Zodra hij de foto’s had begon hij ze af te persen en hij ging daarbij angstaanjagend systematisch te werk. Omdat het onderzoek nog loopt, vind ik het niet zo zinnig om verder inhoudelijk op deze zaak in te gaan. Het bericht was wel aanleiding voor me om deze boodschap – Vijf misvattingen over onlinemisbruik – de wereld in te sturen, voor ouders, kinderen, jongeren en wie dan ook er iets aan heeft.

Vijf veel voorkomende misvattingen over onlinemisbruik.

Misvatting 1: ’Zoiets zou mijn kind nooit doen’

Of jouw kind vatbaar is voor onlinemisbruik hangt af van veel factoren. Eén ding is zeker: Het kan iedereen overkomen, óók jouw kind. De mensen die deze misdaden plegen interesseren zich niet voor iemands leeftijd, afkomst of sociale status. Ze gaan heel geraffineerd te werk en hun slachtoffers zijn nog druk bezig met het ontdekken van de wereld en hoe zij daar in passen. Jongeren zijn gemakkelijker te manipuleren omdat hun hersenen nog niet volgroeid zijn. Echt goed nadenken over de gevolgen van je daden kun je gemiddeld pas na je 25e. Alles wat valt onder onbekend terrein is interessant, spannend en soms zelfs leuk. Onderschat dit niet.

Misvatting 2: Het overkomt alleen meisjes

Fout. Hoewel meisjes wel vaker slachtoffer zijn, is het niet ondenkbaar dat het ook jongens overkomt. Ook zijn daders niet altijd mannen. Bewust zijn van de risico’s van online gaan is de eerste stap richting veiligheid. Je moet weten welke gevaren er zijn, zodat je je ertegen kunt beschermen.

Misvatting 3: Groomers en loverboys hebben veel tijd nodig om een vertrouwensband op te bouwen met hun slachtoffer.

Langdurig contact komt natuurlijk voor en het begint vaak als ogenschijnlijk onschuldig contact, maar zijn gevallen bekend waarbij een groomer slechts enkele uren nodig had om een meisje van 14 te overtuigen tot een fysieke ontmoeting. De tactieken die ze gebruiken zijn vaak gebaseerd op complimenten geven en zich aanpassen aan de belevingswereld van hun slachtoffers. Ze hebben zogenaamd dezelfde hobby’s, vinden dezelfde muziek leuk en hebben dezelfde frustraties. Daarom vinden ze hun slachtoffers vaak op plekken waar ze zich veilig (zouden moeten) voelen, zoals forums of chatrooms die te maken hebben met hobby’s.

Bijna alle pubers zijn onzeker over zichzelf en hun lichaam. Iemand een compliment geven zorgt voor de aanmaak van serotonine, dopamine, oxytocine en endorfine. Deze worden ook wel de ‘happy hormones’ of ‘gelukshormonen’ genoemd. Je wordt er blij van en je vertrouwt iemand sneller. Dat in combinatie met een stukje nieuwsgierigheid en onwetendheid kan dus leiden tot veel ellende.

Misvatting 4: Alle online groomers zijn pedofielen

Ook dit klopt niet. Pedofilie betekent dat iemand zich seksueel aangetrokken voelt tot een persoon die nog niet in de puberteit zit. In de meeste gevallen zijn daders van (online) misbruik echter personen met een sociale stoornis, maar geen pedofielen.

Misvatting 5: Daders zijn altijd vieze, oude mannetjes

Mensen die zich schuldig maken aan (online)misbruik zijn er in alle soorten en maten. Net zoals voor slachtoffers geldt voor daders dat ze geen standaard gender, leeftijd of sociale achtergrond hebben. Hoewel mannen het vaakst daders zijn, is het belangrijk om te weten dat dit dus niet altijd het geval is.

Kennis is macht

Weten welke risico’s er zijn is een belangrijk onderdeel van veilig online kunnen gaan. Kinderen en jongeren moeten weten dat niet iedereen goede bedoelingen heeft en dat er niks mis is met een gezond stukje wantrouwen. Voor ouders heb ik de volgende adviezen:

Ben eerlijk en toon begrip voor je kind. Leg uit wat de gevaren zijn en waar ze op moet letten. Laat je kind weten dat ze met alles bij je terecht kan en dat je niet kwaad wordt als ze een ongelukkige beslissing neemt. Zorg voor een veilige thuissituatie waar alles bespreekbaar is. Je hoeft ook niet alles te sugarcoaten. Er zijn genoeg voorbeelden te vinden van slachtoffers die hun verhaal doen. Dit soort verhalen staan in tienermagazines, maar ook op Youtube video’s. Deze verhalen zijn heel ingrijpend en heftig, maar ze maken honderd keer meer indruk dan een waarschuwing van papa of mama. Vergeet niet: je kind is aan het puberen, dus veel adviezen worden niet serieus (genoeg) genomen. Laat je kind dit soort verhalen dus zien. Moedig haar aan om er informatie over op te zoeken, maar ga de boel niet lopen censureren.

Niet censureren

Tijdens mijn tijd op de basisschool waren er iedere december overal in de stad posters te zien van vuurwerkslachtoffers. Dat waren foto’s van handen waar nog maar één of twee vingers aan zaten. Ook zaten er foto’s bij van een arm met een stompje waar ooit een hand had gezeten, of iemands gezicht waarbij een oor miste. Heel ranzig vond ik dat. Bij die foto stond dan heel groot “Je bent een rund als je met vuurwerk stunt.” Dit was een campagne van Stichting Ideële Reclame(SIRE), die in 1975 al was gestart, maar in 1993 pas begon met die nogal grafische posters. Een reclame op televisie uit 1995 begon met aftellen van tien naar nul. Bij ‘tien’ zag je twee handen met alle vingers er nog aan, bij ‘negen’ miste één vinger. en bij ‘acht’ waren er twee vingers weg. Je snapt waar het heen gaat.

Dat bedoel ik dus met ‘niet sugarcoaten’ en ‘niet censureren’. Die SIRE-reclames hebben een enorme indruk op mij gemaakt. Het zijn heftige lessen, maar wel lessen waar ik iedere december nog aan denk. Hierdoor ben ik altijd extra voorzichtig geweest met vuurwerk en heb ik sinds m’n zestiende zelfs geen vuurwerk meer gekocht. Hier wil ik uiteraard niet mee zeggen dat je allerlei ranzige en extreme seksvideo’s aan je kind moet laten zien, maar je moet wel eerlijk zijn over wat voor mensen er op het internet zitten en welke bedoelingen sommige mensen hebben. Je kind zal het echt waarderen als je eerlijk bent.

Lijst met vuistregels

Als je de indruk heb dat je kind in contact is met een fout iemand of ze zelfs vertelt dat ze een vriendje heeft dat ze online heeft ontmoet, praat dan met haar. Leg uit welke vermoedens je hebt en vraag haar om te letten op de bekende signalen. Geef haar desnoods het lijstje met vuistregels om naast de computer te bewaren. Ga je kind in ieder geval niet bespieden. Als jij stiekem het internetgedrag van je kind volgt en haar daar mee confronteert, dan maak je een stukje vertrouwen kapot. Ga dat vriendje ook niet meteen zwartmaken. Met dat soort gedrag drijf je haar juist in de armen van die ‘leuke jongen bij wie ze alles kwijt kan’. Hoe harder jij “Nee!” roept, des ze harder zij JA denkt. Ook is het verbieden van dingen vaak een slecht idee. Een telefoon of computer afpakken werkt averechts. Alles wat niet mag is extra interessant voor pubers. Tieners zijn bovendien handig en vindingrijk. Ze vinden wel een alternatief om in contact te komen met hun ‘droomprins’.

(Disclaimer: ik heb het hierboven over ‘ze’ en ‘haar’ met betrekking tot potentiële slachtoffers, maar weet dus dat het ook jongens kunnen zijn, zoals ik eerder vermeldde)

TIPS:

Ben je slachtoffer van online seksueel misbruik? Kijk dan op www.helpwanted.nl voor hulp en advies!

Ben je slachtoffer van seksueel misbruik? Kijk dan op www.slachtofferhulp.nl voor hulp en advies

Dit artikel ‘Vijf misvattingen over onlinemisbruik’ is geschreven door de auteur van het boek Wij zijn de zwakste schakel, maar dat hoeven we niet te zijn. Hoe komt het dat hackers zo veel succes boeken? Wat is de AVG en wat heb jij daar aan? Waarom moet je niet alles wat je overkomt op social media posten? Hoe komen hackers aan jouw persoonsgegevens? Antwoorden op die vragen vind je in het boek Wij zijn de zwakste schakel van Stijn de Wilde. Via zijn LinkedIn-account kun je je abonneren op zijn nieuwsbrief over onlineveiligheid.

Bestel hier De Zwakste Schakel