Op een gegeven moment is het tijd voor een staaroperatie. Je oog of ogen beginnen modderig te zien. Bij mij was – door omstandigheden – het ene oog veel sneller toe aan die operatie. Dus lag ik vorige week op de operatietafel voor een frisse kijk op de wereld. Nu het geopereerde oog weer een beetje gestabiliseerd is, heb ik inderdaad die heldere, nieuwe blik. Maar wat een kleurverschil tussen beide ogen! Het geopereerde oog ‘ziet’ veel blauwer dan het niet geopereerde oog. Daarover ligt een soort gele zweem. Hoe beoordeel ik nu mijn foto’s? Hoe moet dat nu met kleurmanagement?
Dat kijken met twee ogen zit nog best ingewikkeld in elkaar. Je twee ogen zien alletwee iets verschillende beelden en vormen dat in je hersens – als het goed is – samen tot één beeld. Als ik een kleurmanagement training gaf, vertelde ik meestal dat mijn ene oog wat roder zag dan het andere. In de tijd dat ik nog kleurenlitho’s moest beoordelen deed ik dat standaard met dat oog, dan bleven de resultaten consequent. Dat kleurverschil was minimaal, dus het was ook geen ramp als ik die kleurcorrecties met het andere oog deed. Maar nu, na de staaroperatie, is het verschil enorm. Wat is de juiste kleur? Vóór de operatie was dat gelige beeld de ‘standaard’ en is nu dat heldere wit-blauwe beeld de standaard? Voor mijn rechteroog wel, voor mijn linkeroog niet.
Link en rechts verschillend
Het zette me aan het denken over kleur, over kleurmanagement. Ik weet dat de ogen samen met hersens tot heel veel instaat zijn. Als de kleurtemperatuur van het licht verandert, bijvoorbeeld het licht van een gloeilamp of het licht van de zon, dan blijft een grijze broek een grijze broek. Ik ging er wat over googlen. Er was een artikel over blauw-violette kleurveranderingen na de staaroperatie en ik las op het forum van DPReview over fotografen die ineens niet meer vertrouwden wat ze zagen en die die nieuwe kleuren helemaal niet prettig vonden. Idealiter vormt dat beeld van de twee ogen zich samen in de hersenen weer tot één beeld. Bij sommige mensen, met een sterk dominant oog, gebeurt dat niet altijd. Die kunnen als het ware schakelen tussen die twee ogen en zien dus twee verschillende kleurenbeelden. Misschien is het enige dat erop zit snel ook dat andere oog opereren. Dan zien ze alletwee op dezelfde manier en heb je er verder geen omkijken meer naar.
Wat is de standaard?
Maar toch blijf ik er onzeker over. Vind ik mijn foto’s nu ineens te fris op het beeldscherm en ga ik ze bij kleurcorrecties een beetje geler maken? Nee, als ik ze nu beurtelings met het ene oog en dan met het andere oog bekijk, vind ik ze met mijn niet-geopereerde oog te warm. Bij kleurmanagement gaat het om de standaarden waaronder je je beelden bekijkt. Je stelt je scherm af op een bepaalde kleurtemperatuur. Je probeert foto’s onder standaard licht te beoordelen en je print met kleurmanagementstandaarden. Maar mijn ogen zijn ineens niet meer gestandaardiseerd, of waren ze dat eigenlijk nooit? Ik raak er van in de war. Wat zijn nu de echte kleuren? En eigenlijk bekijk jij met andere ogen mijn foto’s. Jij ziet vast iets andere kleuren.
We zullen zien of het uiteindelijk iets uitmaakt. Als mijn tweede oog de staaroperatie achter de rug heeft, ben ik benieuwd of het nog wat uitmaakt. Misschien denk ik bij elke foto: wat een lekker fris plaatje!
Als een van de lezers meer licht op deze kwestie kan laten schijnen, hoor ik dat graag in de reacties op deze blogpost, want helemaal helder vind ik het nog niet.
Hans Frederiks is auteur van het boek Kleurmanagement, betrouwbare kleuren van invoer tot uitvoer.
Op dit blog vind je andere artikelen over kleurmanagement HIER.
Hans Frederiks is journalist en fotograaf en hoofdredacteur van blog.computercreatief.nl. Hij schrijft over ontwikkelingen op het gebied van computers, van vormgeving op het web en print, en fotografeert al zijn hele leven lang. Zijn specialisaties zijn panorama’s, landschappen en podiumfotografie. Zijn blog vind je HIER, zijn boeken vind je HIER.
Het verschil is – zoals bij jouw ogen – zichtbaar tussen beide ogen. Maar zelfs op veel jongere leeftijd en zonder staarproblemen zijn er al verschillen zichtbaar. We testen dat nauwelijks en zijn het ons daarom niet bewust. Ook tussen de kleurwaarnemingen van verschillende personen zitten soms grote verschillen. Op 22-jarige leeftijd moest ik in Duitsland lithoproeven beoordelen en constateerde toen dat ik verschillen zag die mijn collega’s niet zagen. Dat had met de zichtbare kleur te maken die afhankelijk is van de kleurruimte die jouw combinatie ogen-hersenen kunnen waarnemen. Hoe ouder we worden hoe kleiner de kleurruimte wordt. Omdat die kleurruimte 3-dimensionaal is zullen bv donkere kleuren moeilijker beoordeeld kunnen worden dan frisse kleuren of andersom. Er zijn een paar hulpmiddelen om dit soort problemen te verminderen. Zorg voor een voldoende hoog verlichtingsniveau bij zowel opzichtverlichting als doorzicht (bv beeldscherm). Zorg dat de kleurtemperatuur juist is (5000 K/50D) en dat de lichtverdeling continue is. Monitoren en opzichtverlichting moet een voldoende hoge CRI-waarde (Color Rendering Index) hebben. Zorg er daarnaast voor dat de omgevingsverlichting ook 5000K/50D is en dat de wanden bij dominante omgevingsverlichting neutraal grijs zijn. Als allerbelangrijkste punt beschouw ik het gebruik van een voldoende grote kleurenpatch (bv Kodak, X-rite of Kollmorgen) waar ook verschillende grijstrappen in voorkomen. Bij oogafwijkingen kun je telkenmale naar de grijze velden van de patch kijken om te ervaren of elk oog het grijs nog als neutraal grijs ervaart. Wit en zwart zijn zeker zo belangrijk om te controleren en naast de RGB-kleuren moet je vooral ook CMY-vlakjes goed bekijken.
Ik kan iedereen aanbevelen dergelijke testafbeeldingen te gebruiken om vast te stellen of het kleuronderscheidingsvermogen nog goed is. Zo’n 10 jaar geleden was ik in Stuttgart en München betaald jurylid bij de jaarlijkse wedstrijd van digitale proefsystemen. In het totaal 8 juryleden testten in 2 dagen tientallen proefreeksen. Vóór de wedstrijd een aanvang nam moesten de juryleden zelf worden getest door medewerkers van de universiteit van München. Zo’n test legt genadeloos bloot of je sowieso in staat bent kleur goed te beoordelen. Gelukkig voor mij slaagde ik voor de bewuste test en werden mijn beoordelingen “voor vol” aangezien. Ik krijg nu zelf last van staar (bouwjaar 1940) en ben er van overtuigd dat mijn ogen beslist slechter kleur kunnen beoordelen dan 10 jaar geleden.
@Henk Gianotten: Henk, dank je voor je uitgebreide reactie. Ik zal eens een test doen met mijn X-Rite kleurenkaart en hoe de kleuren er dan uitzien. Toch vraag ik me af of, als de staar in beide ogen hetzelfde is, of je – met het aanpassingsvermogen in de hersenen – kan beoordelen of iets nog neutraal grijs is. Voorlopig laat ik mijn onbehandelde staaroog onbehandeld en ga ik kijken en beoordelen met mijn behandelde oog. Het behandelde oog heeft een heldere lens en moet de kleuren zien zoals een kind. Of gaan de kegeltjes en dergelijke in het oog, naast de lensachteruitgang, ook achteruit?
Ik ben blij dat ik dit artikel heb gevonden. Afgelopen week een staaroperatie gehad en inderdaad zie blauw – violet. Ik schrok ervan!
Hans, heb jij inmiddels je andere oog ook laten opereren? Zo ja, zie je daar ook zo blauwig door? Ik (bouwjaar 1969) heb net mijn eerste staaroog laten doen en zie ook blauwig (kil/koel) met dat oog en gelig (warm) met het (onbehandelde) andere. Tweede oog volgt nog. Wen je eraan als je de wereld zo kil en koel ziet met twee ogen? Lijkt me helemaal niet fijn.
Dag Eveline, Nee, ik heb het andere oog nog niet laten opereren. Volgens mijn oogarts was dat nog niet nodig. Ik vraag me af of het een probleem is als je de wereld door die twee schone ogen gaat zien. Je hersens zijn zo flexibel, het wordt heel gewoon, die blauwe helderheid. (Denk ik, misschien heeft iemand andere ervaringen?)
Volgens oogarts moeten je hersens wennen. Komt goed zei hij. Kijk ook net halolicht.
Ik ben op ben op 14 maart aan staar geopereerd aan mijn linkeroog (zicht was 40%). Het rechteroog was 70%. Het zicht aan het linker was na operatie 100% en veel helderder dan rechts met blauwe tinten. Vandaag rechter(dominante oog) is geopereerd. Frappant is nu dat rechteroog weer blauwer ziet dan de linker. Nu is het linkeroog weer donkerder dan de rechter. Totaal beeld is stukken beter maar weet nu ook niet meer welk oog de juiste kleurtoon geeft
Nu 3 weken geleden geopereerd staar oog is nu helder maar koud van kleur. Sindsdien misselijk..mijn haar is blond en met oog weer wit. Niet leuk. Veranderd dit nog. Erg irritant
Ik ben 5 weken geleden aan twee ogen tegelijk geoprereerd aan staar. Dat ging heel goed en het zicht was natuurlijk wel troebel maar ik kon gewoon alles zien en hoefde geen kapjes op mijn ogen. In het begin zag ik alles ook veel blauwer en witter, dat schijnt normaal te zijn. Maar wat ik ook meteen had is dat de brillenglazen van mensen met een bril allemaal geel zijn. Geen gezicht! Ook is de huidskleur van veel mensen veel geler, maar weer niet van allemaal. Zou ik ooit van die gele brilleglazen afkomen? En hoe zou dit verklaard kunnen worden? Barbara
Na mijn staar operatie zie ik kleur anders zoals groen voor taupe en bruin voor lila wat een ellende!
Hallo Netty. Ik ben een paar maanden terug ook geopereerd aan staar en bij mij heeft een legergroen vest ook een taupe-kleur maar dan alleen bij daglicht. Bij kunstlicht is hij weer legergroen. De brillenglazen hebben voor mij ook een lichtgele kleur terwijl mijn vrouw dat niet ziet.
Ja, het is een ellende. Wat echt helpt bij mij is een ‘blauw-licht- of beeldschermbril’. Te koop bij een goede opticien. Is UV 420. Hiermee zie ik alle kleuren weer als vanouds inclusief de brillenglazen. Ook ervaring met een gele contactlens en blauwlicht blokkerende lenzen. Helpen helaas niet of weinig.
Heb zelf ook de staaroperatie gehad en met een tussenpoos van enkele weken. Ik nam de blauwverschuiving ook waar. Wel kon ik mij herinneren dat ik ooit gelezen had dat de roodverschuiving in de loop van de jaren ook waarneembaar is bij schilders (ook de oude meesters) als je hun jonge en oude werken gaat vergelijken. Dat betekent dan voor mij dat mijn huidige fotografiewerk jonger zou ogen. Ik ga dat eens bekijken als ik een oude foto opnieuw in post onderhanden neem… 😉
Inmiddels bijna 3 maanden gelden aan beide ogen een staaroperatie gehad. meteen vanaf het begin was mijn hele (buiten)wereld paars. Verschrikkelijk. Ik ben zeer kleurgevoelig. In lamplicht zijn de kleuren weer normaal. Bij Barbara las ik voor het eerst dat ze ook brillenglazen knalgeel ziet. Dat heb ik ook … bij bijna alle brildragers. En wat zijn dat er veel. Ik kan mijn beste brildragende vrienden niet meer gewoon in de ogen kijken. De hemel is nooit meer blauw, maar altijd paars. Ik moet nu aan mensen vragen welke kleur iets heeft, terwijl ze dat voorheen altijd aan mij vroegen.
Vraag: gaat het nog over …. of went het echt? Zowel het paars zien als de gele brillenglazen. Ik overweeg een gele contactlens. iemand hier ervaring mee of een andere oplossing? Dank!
28-06-2022
Gisteren een staaroperatie ondergaan aan mijn rechteroog. Vandaag mocht het oogkapje eraf.
Mijn beige tuinkussens hadden een lila gloed, mijn gordijnen, houten louvre deurtjes enz. Zelfs de weg had een lila gloed.
Ik ben daar zo van geschrokken dat ik ben gaan zoeken op internet en uitkwam op deze site. Maar mijn vraag is trekt dat lila kleurtje weg?
Ik heb het nog nooit eerder gehoord van andere mensen. Terwijl ik zoveel mensen ken en heb gevraagd naar hun staaroperatie.
Beste Els,
ik kan me je schrik goed voorstellen.
Bij mij is het inmiddels 9 maanden geleden dat ik aan beide ogen geopereerd ben. Mijn wereld is helaas nog steeds helemaal paars. Brillenglazen worden gebroken naar geel en bijvoorbeeld rookglas is voor mij violet. Water komt lila uit de kraan …
Ik heb inmiddels een klacht bij het ziekenhuis neergelegd omdat deze complicatie volstrekt niet werd vermeld voor de operatie. Ik was dan op zoek gegaan naar meer informatie. Er zijn namelijk veel verschillende soorten lenzen. Ook heb ik contact gehad met de fabrikant. Het komt vaak voor, veroorzaakt door een UV-filter in de implantlens, maar bij de meeste mensen verdwijnt het na enige tijd. Dit schijnt tot max. een jaar te kunnen duren. Er is dus veel kans dat het bij jou nog over gaat!
Wat mij erg helpt is een UV 420 bril, of blauw-lichtbril, die mensen voor beeldschermwerk gebruiken (laten maken bij Ace & Tate). Hiermee is de wereld weer normaal, incl. de brillenglazen. Ik draag nu ook in een oog een gele lens (op leessterkte). Deze moet speciaal gemaakt worden … Het helpt enigszins tegen het paars zien, niet tegen de breking.
Je kunt nu misschien nog een andere keuze maken voor je andere oog?
Veel succes!
Als ik dit zo lees dan viel het kleurverschil na mijn staaroperatie nog wel mee. Wat zegt de oogarts hier eigenlijk over?
Inmiddels contact gehad met de oogarts. Het probleem is bekend, maar komt zo weinig voor dat dit niet wordt vermeld voor de operatie … en bij dit type lens (Ophtec Precizon) is het niet eerder gemeld … Tja, wat moet je ermee. Ik vermoed dat veel mensen deze complicatie niet melden. Ze suggereerde als enige oplossing een lenswissel (lenzen eruit en een ander type erin). Dat is niet zonder risico. Ik ben daar huiverig voor.