Elke maand besteden we speciale aandacht aan een boek uit het fonds van Van Duuren Media. Het boek van de maand juni is Het Complete Boek: Excel voor professionals van auteur Wim de Groot. We spraken met Wim over Excel 2016 en zijn nieuwe boek. In het interview praten we over zijn uit de hand gelopen Excel-hobby, zijn gymnasium-alfa-achtergrond en de EK-voetbalpool die hij met Excel in elkaar heeft gesleuteld.
Om al die boeken en artikelen over Excel te schrijven moet je wel iets met rekenen hebben…
‘Ik ben eigenlijk geen techneut van afkomst. Maar ik heb een tik zowel voor taal als voor rekenen. Als middelbare school deed ik gymnasium-alfa, ik had een puur talenpakket: vier moderne talen en Latijn en Grieks. Maar ik had die bèta-kant ook wel in me. Want naast mijn huiswerk knutselde ik altijd met printplaatjes, weerstanden en transistoren. Als cadeau voor mijn examen kreeg ik van mijn ouders een bouwpakket met het mechaniek van een cassettespeler, de versterker soldeerde ik zelf in elkaar. Mijn studie zat ook in de alfa-hoek: ik studeerde theologie. Tegenwoordig werk ik in de psycho-sociale zorg in een ziekenhuis, ik begeleid patiënten bij het verwerken van het ziek-zijn. Daarin is communicatie heel belangrijk. Excel lijkt dan misschien wel een heel andere tak van sport, maar is dat voor mijn gevoel niet. Deze talenknobbel komt juist goed van pas bij het schrijven over Excel.’
Hoe ben je met Excel begonnen?
‘Excel is als hobby begonnen en ik heb er nu een onderneming mee. Zeg maar gerust: een uit de hand gelopen hobby… Twintig jaar geleden verhuisde ik met mijn gezin naar Emmen waar we toen een woning kochten. Ik wilde weten wat de hypotheek ging betekenen voor mijn lasten. De bruto hypotheek invoeren, de belastingschijven er op loslaten en dan zien wat de netto-hypotheek is. Die berekeningen maakte ik eerst in WP 5.1, want daarin kon je tabellen maken met rekenformules erin. Op een bepaald moment kwam ik vanzelf bij Excel terecht en waren dit de eerste berekeningen die ik in een spreadsheet maakte.’
‘De bal is qua Excel pas goed gaan rollen tegen het jaar 2000. Toen stond er bovenop de Eiffeltoren een grote digitale klok, die aftelde naar het jaar 2000: nog zoveel dagen, uren, minuten en seconden tot het magische moment waar iedereen naar uitkeek. Ik ben dat in Excel na gaan bouwen en toen ik het klaar had, heb ik het in een drieste bui naar het tijdschrift Computer Idee gestuurd. Ik had er boven gezet: wat de Eiffeltoren kan, kan ik ook. Er kwam een reactie van de redactie: zou je dit in een verhaal kunnen uitleggen? Dat is mijn eerste artikel geworden voor Computer Idee en sinds die tijd ben ik artikelen gaan schrijven en dat doe ik nog steeds. Als er in Computer Idee iets over Excel verschijnt, komt dat bijna altijd bij mij vandaan.’
Hoe ben je met je boeken begonnen?
‘Bob van Duuren (uitgever van Van Duuren Media. H.F.) kende de hoofdredacteur van Computer Idee. Bob vroeg hem of hij iemand wist die een boek kon schrijven over Excel en kwam zo bij mij terecht. Mijn eerste boekjes over Excel bij Van Duuren verschenen in de serie ComputerIdee, pockets van 200 bladzijden.’
Op je site – Excel Tekst en uitleg – zie ik zowel lollige dingen als serieuze dingen met Excel. Voor jou heeft Excel die aspecten beide in zich?
‘Zeker. Als je er leuke dingen mee kunt doen, doe je ook de vaardigheden op die je nodig hebt voor het serieuze werk. Ik ben geen techneut of boekhouder. Ik zet Excel op allerlei terreinen in, ook op speelse manieren.’
Een voorbeeld is de EK-voetbalpool die je hebt gemaakt…
‘Zoiets is ook grappig om te doen. Bij het maken van die voetbalpool komen best heel ingewikkelde formules kijken. Je vult de uitslagen in en de juiste landen moeten dan in de volgende ronde komen. En voor het geval twee landen gelijk staan, heeft de UEFA regels bedacht: eerst telt het doelsaldo, dan hoeveel doelpunten een land vóór heeft gescoord, dan wordt gekeken naar de onderlinge wedstrijd tussen die beide landen; ik heb allerlei formules ingebouwd om de volgorde te bepalen.’
Hoe lang ben je met zoiets bezig?
‘Oh, dat is een aantal avonden. Maar als je het basismodel een keer hebt, dan is het de volgende jaren een kwestie van aanpassen. Bij het vorige EK had je eerst 12 teams, bij het WK 24 en dat is dan een kwestie van de boel kopiëren en doorvoeren. Deze keer doen er 16 teams mee, dat vraagt weer aanpassingen. Erg leuk is ook, dat mensen per e-mail ideeën en wensen insturen, waaraan volgens hen de pool moet voldoen zoals: zorgen dat de deelnemer met de meeste punten altijd automatisch bovenaan wordt gesorteerd. Zo’n pool is ook teamwork, het schema groeit door de jaren heen.’
Als je jouw boek van meer dan 1100 pagina’s hebt doorgenomen, kun je dan zoiets maken?
‘Je hebt natuurlijk wel wat creativiteit nodig. Je moet voor zoiets houden van puzzelen – ik zie dat soort problemen in Excel ook als puzzel. Ik houd pas op als ik de oplossing heb gevonden. En – heel belangrijk – je moet een flinke dosis doorzettingsvermogen hebben. Je hebt zoiets niet een-twee-drie voor elkaar. En eigenlijk moet je ook perfectionistisch zijn. Ik wil dat zo’n voetbalpool goed werkt. Dat heb ik weer gemerkt bij mijn EK-pool die gratis op mijn website beschikbaar is. Die wordt massaal gedownload en dan gaan mensen allerlei onverwachte uitslagen invullen en dan blijkt er toch iets niet helemaal te kloppen. Ik duik er dan weer in om het helemaal sluitend te krijgen.’
Wat is het verschil tussen de vorige versie van je boek en het boek dat nu net naar de drukker is?
‘Het boek wordt 1130 pagina’s dik, het vorige was 950. Best een pil. Het boek is helemaal bijgewerkt tot Excel 2016. Het vorige boek was gebaseerd op Excel 2007 en 2010, hier en daar aangevuld met informatie over Excel 2013. Dus versies 2007 en 2010 waren de leidende tekst. Nu ben ik uitgegaan van Excel 2016 en verwijs waar nodig naar de oudere versies van Excel.’
Wat is er verbeterd in Excel 2016?
‘In de nieuwste versie van Excel is er bijvoorbeeld een zestal nieuwe grafiektypes gekomen, dat is een belangrijke aanvulling in het boek geworden. Je hebt bijvoorbeeld de watervalgrafiek, die veel bij financieel management wordt gebruikt. Je start aan het begin van een jaar met een bepaald vermogen, dan heb je kosten, die maken het vermogen kleiner en je hebt inkomsten, die maken het vermogen groter, en aan het eind van het jaar heb je een ander vermogen. Dat wordt in blokken naast elkaar gezet. Ik stuur je er wel een voorbeeld van. Excel wil dit soort grafieken ook aanbieden. Het kon in vorige versies ook wel, maar dat kostte veel meer kunstgrepen. Nu selecteer je een tabel met getallen en het wordt voor je gemaakt.’
‘Een andere verbetering is Flash Fill. Je hebt bijvoorbeeld een aantal datums onder elkaar staan en van die datums wil je eigenlijk alleen de jaartallen hebben. Dan hoef je alleen maar het eerste jaartal ernaast te typen en dan klik je op de knop Flash Fill en dan wordt uit de hele serie de jaartallen automatisch onder elkaar gezet. Of je hebt namen en je wilt daarvan alleen de achternamen hebben. Heel slim. Dat is heel handig bij gegevens die zijn geïmporteerd uit andere programma’s, dan moet je vaak die data aanpassen in Excel.’
Is de gebruikersinterface nog veranderd?
‘Deze keer is daar weinig aan veranderd. In 2013 was er wel een belangrijke wijziging. Als je die versie vergelijkt met 2007 of 2010, die een mooie blauwe achtergrond hadden en waarvan de knoppen er gelikt uitzagen. Vanaf 2013 is dat allemaal wat zakelijker geworden. De knoppen hebben geen kleur meer, dat is in 2016 zo gebleven.’
Naast je baan en het schrijven van je boeken en je artikelen geef je ook nog trainingen. Hoeveel tijd van je week besteed je aan Excel?
‘Een heel groot deel van mijn vrije tijd gaat daar wel inzitten. Voor trainingen neem ik een dag vrij. Ik geef trainingen op bedrijven, voor zowel beginners als gevorderden. Dat stemmen we allemaal heel nauwkeurig af, het is echt een training op maat. Ik vraag ook altijd aan degenen die ik ga trainen of ze een bestand willen opsturen waarmee ze zelf werken. Dan kan ik de uitleg over Excel geven aan de hand van hun eigen bestand en kunnen ze de kennis meteen toepassen.’
Kom je veel Excel-angst tegen?
‘Angst? Nee, niet zo zeer. Het is meer gebrek aan kennis. Veel mensen werken al wel met Excel, maar weten nog niet precies wat ze er allemaal mee kunnen. Ik gaf laatst een cursus aan een groep mensen van een financiele administratie en daar was één persoon die goed was in het maken van draaitabellen. Die persoon maakte dan ook altijd de draaitabellen voor het team van zes medewerkers. Maar als zij er iets aan veranderd wilden hebben, moesten zij steeds bij die ene persoon aankloppen. Ik heb hun nu geleerd hoe ze zo’n draaitabel zelf kunnen maken en aanpassen. En dan vinden ze Excel uiteindelijk best simpel, als je de weg maar even weet. Ik zeg altijd: er kan weinig misgaan.’
Voor Het Complete Boek: Excel voor professionals geldt op dit moment een actieprijs: in plaats van €59,95 betaalt u bij bestelling €44,95 (de actie loopt t/m 23 juni 2016). Het boek wordt verwacht op 27 juni 2016.
Hans Frederiks is journalist en fotograaf en hoofdredacteur van blog.computercreatief.nl. Hij schrijft over ontwikkelingen op het gebied van computers, van vormgeving op het web en print, en fotografeert al zijn hele leven lang. Zijn specialisaties zijn panorama’s, landschappen en podiumfotografie. Zijn blog vind je HIER, zijn boeken vind je HIER.
