Het lijkt wat stiller geworden rondom de zelfrijdende auto. En dat komt misschien omdat er toch nog wat beren op de weg zijn te vinden.
Die beren an sich zijn door een béétje zelfrijdende auto nog wel te omzeilen natuurlijk. Maar de meer technische beren zijn dat mogelijk niet. Het is waar dat bijvoorbeeld Google al een hele tijd auto’s zonder bestuurder op de weg heeft rondrijden. Maar tot een echt definitief consumentenproduct heeft dat nog niet geleid. Ook Tesla is voorzichtiger geworden met het aanprijzen van zijn automatische piloot. De ongelukken die ermee gebeurd zijn bewijzen dat zowel bestuurder als techniek er nog niet helemaal klaar voor zijn. De bestuurder is vaak net iets te enthousiast in het vertrouwen van de computer. Terwijl die computer toch wel degelijk af en toe de mist in gaat. En dan is er nog het verschijnsel van kunstmatige intelligentie die niet meer navolgbaar is voor de ontwerpers van dat soort software.
Kunstmatige intelligentie onbetrouwbaar
Eigenlijk zit hem in die ‘ontembare’ kunstmatige intelligentie, ook wel Artificial Intelligence ofwel AI genoemd, het grootste gevaar. Langzaam aan lijken wetenschappers steeds een klein beetje dichter bij de heilige graal van computers te komen: AI. En hoe dichter die droom benaderd wordt, hoe vaker het mis gaat. Of beter: het gaat dan te goed en computers lijken een eigen leven te gaan leiden. Onlangs was dat weer eens in het nieuws, deze keer was Facebook het slachtoffer. Een AI-systeem aldaar had als opdracht van de makers gekregen chatbots op te zetten die in keurig Engels met elkaar zouden communiceren. Dat ging goed. Even. Want al snel bleken de bots een eigen taal te hebben ontwikkeld waar de programmeurs geen touw meer aan vast konden knopen. Waar de botjes het over hadden zullen we wel nooit te weten komen. Maar het is ietwat verontrustend dat AI vaak een eigen leven gaat leiden zodra het wat succesvoller en slimmer wordt. Dat is ook al eens gebeurd bij zelfrijdende auto’s. Hoewel zo’n wagen perfect op de weg bleef was het achteraf totaal onduidelijk hoe allerlei afwegingen door de AI-software waren gemaakt.
Die ouwe oma of de bestuurder?
Stel u de situatie voor waarbij een oud omaatje plotseling de weg oversteekt voor de neus van de zelfrijdende auto. Kiest deze dan voor het platrijden van die persoon? Of maakt hij een uitwijkmanoeuvre tegen de betonnen pilaar van een nabij viaduct die waarschijnlijk het leven van de passagier in de auto kost. Als er meer mensen in een auto zitten, wordt het dan simpelweg een rekensom betreffende hoeveel levens gered kunnen worden? Of kiest de elektronische bestuurder simpelweg voor z’n eigen hachje? En hoe verloopt de juridische afwikkeling dan verder? Wie is er verantwoordelijk voor bijvoorbeeld het uiteindelijk dan toch maar doodgereden omaatje? De fabrikant van de auto? De programmeur? De passagier? Want die laatste had natuurlijk opdracht gegevens ergens heen te rijden. En hoe ‘straf’ je een robot?
Scheiden
Als auto’s straks inderdaad van geavanceerde AI worden voorzien, gaan de computers daarin dan ook een eigen karakter en eigen rijstijl ontwikkelen? En hoe kan je dat voorkomen als steeds weer blijkt dat AI toch nét wat anders reageert dan verwacht? Allemaal vragen die zomaar opborrelen rondom het fenomeen kunstmatige intelligentie. En dan hebben we het nog niet eens over het aspect aanpassing van de infrastructuur. Momenteel focussen onderzoekers zich vooral op het integreren van zelfrijdende auto’s in het bestaande wegenplan. Maar is dat wel zo slim? Is het bijvoorbeeld niet beter om autoverkeer veel meer te gaan scheiden van voetgangers en fietsers?
Overzichtelijker
Je voorkomt daarmee de eerder genoemde dilemma’s, bijvoorbeeld. Want een overstekend omaatje zul je niet tegenkomen op een puur voor zelfrijdend autoverkeer ontworpen wegennet. En mocht het toch eens gebeuren, dan is de schuldvraag een stuk makkelijker. Want oma had daar volgens de wet en de borden helemaal niet mógen lopen. Om te beginnen zou je autosnelwegen aan kunnen passen. Dat is vrij makkelijk, want ze zijn overzichtelijk en er hoeft niet eens zo heel veel aan te gebeuren. (Binnen)stedelijk verkeer is een heel ander verhaal. Zeker in Europa met hun soms honderden jaren oude stratenplannen pas je dat allemaal niet zomaar even aan. Als je dat zelfs überhaupt al wilt. Een verbod voor zelfrijdende auto’s ligt dan nog het meest voor de hand. Of de ‘passagier’ verplichten om op die locaties zelf het stuur weer in de hand te nemen. Waarbij de slimme auto dan wel netjes de maximum snelheid in de gaten kan blijven houden. En andere verkeersregels zoals stoppen voor een rood licht.
Komen ze er?
Uiteindelijk komen die zelfrijdende auto’s er wel. Maar mogelijk een stuk minder snel dan eerst verwacht. En zeker in het begin omgeven met een zweem aan rechten en plichten van de bestuurder annex passagier. Zoals het zelf mee blijven kijken en denken, een verbod in gebieden waar heel veel ander verkeer – waaronder fietsers en voetgangers – zijn en andere maatregelen. Zo even hoppa zelfrijdende auto’s introduceren lijkt toch wat op een utopie. Zeker in de huidige vorm waarbij er toch nog wel erg veel vraagtekens zijn.
Ronald Smit kan dankzij een combinatie van een elektronica- en een journalistieke opleiding (afstudeerrichting radio en nieuwe media) technische zaken op een heldere en eenvoudige manier uitleggen. Zijn jarenlange schrijfervaring voor onder meer Computer Idee geeft u al snel de ‘aha-erlebnis’ waar u wellicht al zo lang naar op zoek was. En wordt het dan toch allemaal wat ingewikkeld, dan loodst hij de lezer snel en zeker langs eventuele barrières en valkuilen. De boeken van Ronald vind je hier.