Mogelijk heb je nog nooit gehoord van de harmonograaf, in het Engels ook wel bekend als pintograph. Jammer, want het ding produceert mooie plaatjes.
Oorspronkelijk was (en is) de harmonograaf een mechanisch apparaat. Het werd in ’t midden van de negentiende eeuw min of meer gelijktijdig ontwikkeld door diverse mensen, zo leert Wikipedia ons. Waaronder de Franse wis- en natuurkundige Jules Antoine Lissajous. Die naam doet wellicht wél een belletje bij je rinkelen. Niet verwonderlijk, want deze man was gefascineerd door het zichtbaar maken van geluidstrillingen. De – zeker in het middelbaar en hoger onderwijs – bekende Lissajous-figuren zijn dan ook naar hem vernoemd. En laat die harmonograaf nou precies die plaatjes produceren! De mechanische opbouw is vrij simpel. Maar waarom zou je nog een fysiek apparaat bouwen als je het ding op een website kunt simuleren?
In de browser
Je vindt een werkende virtuele harmonograaf op deze site. In eerste instantie word je getrakteerd op een nagenoeg zwarte pagina. Klik op de afspeelknop helemaal linksonder in beeld om de harmonograaf te te starten. Je ziet nu hoe het apparaat – afhankelijk van de instellingen – complexe figuren begint te tekenen. Door herhaaldelijk op de afspeelknop te klikken versnel je het tekenproces steeds een beetje. Het is echter aardig om in de traagste beginstand eens te kijken hoe het apparaat nou precies werkt. Klik op het instellingentandwieltje om onder meer de draaisnelheid van de diverse wielen naar smaak aan te passen. Snelheidsveranderingen leiden tot compleet nieuwe figuren. Soms lijkt het in eerste instantie een complete chaos, maar na een poosje wachten wordt het allemaal steeds mooier.
Nutteloos maar mooi
Tegenwoordig hebben we geen harmonograaf meer nodig voor het tekenen van Lissajous-figuren. Behalve op de computer zijn ze ook eenvoudig met een een elektronisch meetapparaat in de vorm van de oscilloscoop te produceren. Het mechanische apparaat heeft dan ook geen enkele praktische toepassing, behalve een onderwijstechnische. En natuurlijk vermaak, want het blijft leuk om naar te kijken. Ook in de browser. Heb je eenmaal een mooi figuur gemaakt, dan kan je het bewaren door op de PrintScreen-toets te drukken en vervolgens een plakactie in een fotobewerker uit te voeren. Het advies is echter om de harmonograaf vooral even een tijdje te laten tekenen, al doende nemen kleurschakeringen namelijk toe.
Ronald Smit kan dankzij een combinatie van een elektronica- en een journalistieke opleiding (afstudeerrichting radio en nieuwe media) technische zaken op een heldere en eenvoudige manier uitleggen. Zijn jarenlange schrijfervaring voor onder meer Computer Idee geeft u al snel de ‘aha-erlebnis’ waar u wellicht al zo lang naar op zoek was. En wordt het dan toch allemaal wat ingewikkeld, dan loodst hij de lezer snel en zeker langs eventuele barrières en valkuilen. De boeken van Ronald vind je hier.