Het boek van de maand juli is Het DTP-Naslagboek van auteurs Jan Ris, Annelize van Dijk en Andree Hollander. Er is een interview met de auteurs over de vernieuwingen en veranderingen in deze 3e editie van dit naslagwerk.
In deze blogpost vind je een voorbeeld uit het hoofdonderwerp Font, waarbij in een aparte spread in het boek de Speciale tekens worden behandeld.
Een lettertype bevat naast cijfers en letters nog een groot aantal andere tekens.
Bijzonderheden
Hier volgen de namen en bijzonderheden van enkele speciale tekens:
“ ” aanhalingstekens (dubbel); niet te verwarren met het inchteken
‘ ’ aanhalingstekens (enkel); niet te verwarren met het voetteken

¶ alineateken {pilcrow}
@ apenstaartje {commercial-at, at}, schertsend slingeraapje ontstaan als een ligatuur van de a en de c uit het Engelse ‘at the cost of’, zoals in ‘two pieces @ $ 5.00’; momenteel vooral gebruikt in de betekenis ‘at’ in e-mailadressen
* asterisk of sterretje
\ backslash; wordt in de wiskunde en de computerwereld gebruikt
⁄ breukstreep {fraction}; helt meer voorover en is iets korter dan de slash; daardoor geschikter voor het maken van breuken, vooral in samenhang met inferieure en superieure cijfers: ⁵⁄6
• bullet; veel gebruikt voor opsommingen
¢ centteken; vooral in gebruik voor de dollarcent
© copyrightteken
$ dollarteken; valuta-teken voor verschillende versies van de dollar, zoals de Amerikaanse en Canadese
‡ dubbele obelisk {double dagger} wordt wel als voetnootteken gebruikt
& en-teken {ampersand}, een ligatuur van de e en de t uit het Latijnse woord et (en)
€ euroteken; komt vóór het bedrag, met een spatie tussen het euroteken en het bedrag
÷ gedeeld door; een andere manier om breuken te schrijven dan met de breukstreep: 5 ÷ 7
® geregistreerd merk {registered trade mark}
° gradenteken {degree}; zit aan het getal vast, zoals in 37°, behalve als men het gradenteken gebruikt om ‘graden Celsius’ af te korten, dan hoort het gradenteken bij de C van Celsius: 37 °C
ƒ guldenteken; het symbool is afgeleid van florijn
# hekje {number sign, hash mark, pound sign}; wordt in het Engels gebruikt in plaats van het woord number. In een tekst kan bijvoorbeeld staan ‘word #1’, wat wordt uitgesproken als ‘word number one’
” inchteken; ook gebruikt voor seconden {seconds} bij geografische coördinaten
† obelisk {dagger}; een kruisvormig leesteken dat soms als voetnootteken wordt gebruikt; wordt ook gebruikt voor sterfgevallen en sterfdata
§ paragraafteken {section sign}
£ pondteken voor de Britse valuta
% procentteken; tussen het getal en het procentteken komt geen spatie: 13%
‰ promilleteken; dit teken komt niet zo vaak voor als het procentteken en is bij veel mensen onbekend; het getal zit aan het teken vast: 13‰
/ slash {slash, forward slash, stroke, solidus}
™ trademark; zodra een bedrijf registratie heeft aangevraagd, mag het de toevoeging ™ gebruiken; zodra de registratie een feit is, is het juiste teken ®
‘ voetteken {foot}; ook gebruikt voor minuten {minutes} bij geografische coördinaten
¥ yen-teken van de Japanse munt.
Ontstaan
De letters en de cijfers die wij dagelijks gebruiken zijn in de loop van de geschiedenis ontstaan vanuit verschillende oorsprong. Zo kon het gebeuren dat de letter O en het cijfer 0 veel op elkaar lijken.
Stripfiguren
René Goscinny koos de naam van de hoofdrolspelers in zijn Asterix-strip, Asterix en Obelix, als een verwijzing naar twee tekens.
Padscheiding
De locatie van een computerbestand of map op een opslagmedium wordt aangeduid met een pad: alle knooppunten van de boomstructuur die leiden tot hetbedoelde bestand of de bedoelde map met een scheidingteken tussen de onderdelen. Windows gebruikt de backslash als scheiding, bijvoorbeeld C:tempdir\tmp. txt. Bij Unix en op internet is de slash de scheiding. Op de Mac was het scheidingsteken de dubbelepunt. Sinds OS X, dat op Unix is gebaseerd, zijn zowel de dubbelepunt als de slash in gebruik. Waar nodig zet het OS ze automatisch om.
Hans Frederiks is journalist en fotograaf en hoofdredacteur van blog.computercreatief.nl. Hij schrijft over ontwikkelingen op het gebied van computers, van vormgeving op het web en print, en fotografeert al zijn hele leven lang. Zijn specialisaties zijn panorama’s, landschappen en podiumfotografie. Zijn blog vind je HIER, zijn boeken vind je HIER.
Uiterst handige opsomming van veelgebruikte tekens. Voor de typofielen heb ik nog een aanvulling. Bij de aanhalingstekens kennen we naast de 66-boven (soms ook 66-hoog genoemd) en de 99-boven ook een iets afwijkende vorm zoals in gebruik bij verschillende Amerikaanse letters als de Bulmer. Zetters noemden het destijds de ’tegengewende apostrof’ waarbij de vorm niet gekanteld is (van 9 naar 6) maar gedraaid zodat de staart onder het ook van de 9 van midden links naar rechtsonder loopt. Bij het omzetten van de loodtekeningen naar fotozetsel ging dat goed. Bij de daaropvolgende conversie naar PostScript ging het soms fout omdat de encoding daarvoor niet aangepast kon worden. Na de introductie van OpenType met de Unicode encoding hebben bedrijven als Monotype die fout hersteld. Jammer dat desondanks het juiste teken niet altijd wordt gebruikt. Deze vorm van microtypografie is natuurlijk voorbehouden aan typografische freaks die bereid zijn extra acties te ondernemen om deze verfijningen te kunnen toepassen. Voor uiterst efficiënte en geoptimaliseerde processen bij bv webtypografie is dit natuurlijk onmogelijk.
Moet eerlijk bekennen dat ik de 66 en 99 negeer.
Niet alleen vind ik het teveel gedoe om te zoeken
en te tikken op Mac- Win- of touch-toetsenborden,
linguïstisch is het internationaal een enorm zootje
(welke tekens voor quotes òf andere doeleinden),
ze gaan te vaak mis in online-teksten en ik vind ze
bij tekst in schreefloze fonts soms niet eens mooi !
Net zo eigenwijs tik ik vrolijk spaties vóór de ? en !
à la de fransozen. (Dat laat het woordbeeld intact.)
Fijn dat het correcte ™ en ® gebruik vermeld wordt !
Twee die ik miste in het rijtje, waren het beletselteken
(een ruimer gespatieerde opeenvolging van 3 punten),
en de bredere kastlijntjes (voor allerlei aanduidingen).
Maar ik maar er geen punt van… pardon – wel drie ! 😉
@Peter: Het beletselteken wordt op pagina 238 van het boek behandeld, net als de divisie en het halve en hele kastlijntje. Dit alles bij het onderdeel Leestekens.
Kijk, we worden op onze wensen bediend.
Op papier weliswaar…
Goed boek, trouwens !
Heb in mijn carrière als grafisch docent vele honderden
exemplaren van diverse edities mogen uitdelen aan mijn
cursisten en er ook vaak ’theorie examens’ op gebaseerd.