Verborgen bijkomende kosten

Heeft u, sinds 2013, nog wel een mobiele telefoon gekocht? En was dat een smartphone? Of een simpeltje, maar wel eentje die muziek kan afspelen? Dan heeft u op dat moment minimaal € 4,70 meer betaald dan eigenlijk nodig zou zijn. Een tablet misschien ook nog? Alweer kassa, dit keer € 2,60. Net zoveel overigens als bij aanschaf van een pc, laptop of notebook. En zo’n handig kastje om digitale televisie te kunnen ontvangen en desgewenst op te nemen? Bingo: € 3,80. Zelfs de nederige USB-stick wordt met een opslag van zestig cent belast… Met dank aan Stichting de Thuiskopie.

Wie? Wat? Waar? Hoezo?

Terechte vragen. Want al lijken het kleine bedragen, het loopt wel op. Volgens het eigen jaaroverzicht 2017: Stichting de Thuiskopie incasseerde in 2017 voor haar rechthebbenden € 44,2 miljoen (2016: € 30,1 mln). Ook uit dat jaarverslag: de incasso per hoofd van de bevolking in 2015 bedroeg € 1,67. Dat jaar was de totale incasso echter aanzienlijk lager dan in 2017: 33,5 miljoen. Uit de losse pols hebben we dus in 2017 zo’n € 2,20 per Nederlander, baby’s en bejaarden meegerekend, bijgedragen. Aan Stichting de Thuiskopie inderdaad.

Rechten

Die Stichting de Thuiskopie is één van de uitwassen van het beleid van de Nederlandse overheid, als het gaat om het beschermen van belangen van kunstenaars, artiesten, auteurs en uitvoerenden. Een beleid dat er op neerkomt dat hele doolhoven van stichtingen belast worden met wat eigenlijk overheidstaken zouden moeten zijn, namelijk het waarborgen van de rechten van mensen die hun geld verdienen met hun creativiteit. Vroeger verkocht de muzikant/componist niet alleen platen maar ook kaartjes voor optredens, om daarnaast ook nog betaald te worden als zijn muziek op de radio, of door anderen bandjes, gespeeld werd. Dat was weliswaar wettelijk vastgelegd, die vergoeding voor “airplay”, maar de uitvoering gebeurde door een toentertijd keurige club, BUMA/STEMRA. Een tweetal stichtingen die in die tijd uitstekend werk verrichtten en daarbij de eigen medewerkers en bestuursleden ook een nette vergoeding toestopten. Dat bleek een businessmodel dat best te kopiëren en uit te breiden viel. Wie eenmaal gaat zitten peinzen wiens rechten op welke wijzen je te gelde kunt maken, komt al snel op ideeën. Zoals geld zien te vangen voor kopietjes op muziekcassettes, bandjes dus. In 1990 werd de Nederlandse auteurswet daarmee opgetuigd.

Digitale kopietjes

Maar 1990 was ook het jaar dat de beschrijfbare CD het daglicht zag. Daarmee kon je digitale kopieën maken en was het verlies aan kwaliteit, dat inherent was aan de audiocassette, van de baan. En waren vervolgens de vertegenwoordigers – uitbaters klinkt zo naar – van de rechthebbenden, de artiesten, er als de kippen bij. Een CD-R moest al snel meer opbrengen aan heffing dan het eigenlijke plaatje kostte. En dan niet alleen de CD-R’s die inderdaad voor muziek gebruikt werden, maar alle CD-R’s. Per slot van rekening was controle op welk gebruik er gemaakt zou worden onmogelijk, dus was de makkelijke – en lucratieve – keuze domweg alles belasten.

Hebberigheid

Hoe meer geld, hoe beter, zo leek Stichting de Thuiskopie het vertegenwoordigen van de artiesten in te willen vullen. En daar waren die artiesten, begrijpelijk, natuurlijk niet vies van. Maar waar een trog met geld staat wordt het snel knap druk. Zo ook hier. Cohorten van bestuurders, vertegenwoordigers, adviseurs, advocaten, lobbyisten en andere nuttige medemensen – vaak ex-politici – melden zich met mooie plannen. Zoals het Thuiskopie Fonds, waar vanaf begin jaren negentig tot en met december 2007 gewoonweg 15% van alle bijeen vergaarde heffingen in werden gestort om er vervolgens “projecten van sociale en/of culturele aard die de Nederlandse audiovisuele en/of muziekcultuur” mee te bevorderen. En raadt eens wie er – tegen onkostenvergoeding – al die toewijzingscommissies bevolkten?

Basta

Rond 2005 heb ik zelf nog een rolletje gespeeld in dit gebeuren, toen we met PC-Active eens begonnen te roeren in dat hele hef-en-verdeel circus. Stichting de Thuiskopie kreeg uiteindelijk een ministeriële tik op de neus, het Thuiskopie Fonds werd opgeheven en de heffingen op bijvoorbeeld CD-R en DVD-R werden uiteindelijk per 2012 gematigd tot drie eurocent per stuk.

Maar een eenmaal tot leven gewekt heffingenmonster blijft natuurlijk hongerig. En dus begon men het in de SONT – Stichting Onderhandelingen Thuiskopievergoedingen, waar elke paar jaar de tarieven worden uitgevochten – naar andere bronnen te kijken: alle apparaten waarop u en ik muziek, al dan niet bewegend beeld of boeken zou kunnen bekijken of opslaan. Zeg maar alles met geheugen. Met als gevolg de aan het begin genoemde bedragen…

Toekomst

De huidige tarieven gelden voor de periode 2018-2020. En de hongerige blik waart rond over het landschap van opslagmiddelen. En ziet dat de bakens wederom verzet zullen moeten worden. Want tegenwoordig gebruiken consumenten de cloud, om zaken te bewaren. Wees niet verbaast, als ergens eind dit jaar opeens blijkt dat uw cloudspace duurder moet worden, immers, u kan er muziek in hebben staan. Anders gezegd: opslag op opslag!

Wammes Witkop