Via listige kunstgrepen leggen vrijwel alle digitale camera’s de wereld in kleur vast. Meestal zijn dat kleurenfilters op de pixels, soms in lagen boven elkaar, wat meer lijkt op de manier waarop moderne kleurenfilms dat doen. En hoewel je zwart-wit als ouderwets zou kunnen betitelen, er zijn mensen die hun foto’s toch in zwart-wit willen laten zien, hopelijk nadat ze de foto ook zo gemaakt hebben en de afbeelding daar geschikt voor is. Hoe maak je een digitale zwart-witfoto?
Er zijn verschillende manieren om een digitale foto zonder kleur te maken of te krijgen.
Film
De echte manier is om zwart-wit film te gebruiken en de negatieven te scannen of te reproduceren. Het ‘echte’ van deze methode is dat je dan de korrelstructuur die eigen is aan de klassieke zwart-witfoto meekrijgt. Die is altijd mooier dan wat je achteraf in een computerprogramma kunt toevoegen. Een ander voordeel van negatieffilm is de tolerantie voor overbelichting, wat in de regel zorgt voor heel mooie luchten. Met een digitale camera is dat veel moeilijker te bereiken.
Monochrome camera
Voor de liefhebbers zijn er enkele digitale camera’s die geen kleur onderscheid maken, ze leveren een monochroom beeld. Helaas horen deze camera’s tot de types met de hogere prijzen en is het aanbod beperkt tot enkele modellen: een Leica meetzoeker en een achterwand van Phase One. Beide heel mooi overigens. In het verleden heeft Kodak zwart-wit versies gemaakt van de DCS760 camera en de eerste digitale studio camera’s maakten kleurenfoto’s door drie zwart-witopnames te maken met wisselende kleurenfilters. De resultaten zijn prachtig, maar er is geen korrel wat de foto’s een ander karakter geeft dan de opnames op film die gedigitaliseerd zijn.
Camera op monochroom
Veel digitale camera’s kennen een ‘monochroom’ instelling waardoor de gemaakte foto’s in live-view en bij het terugkijken geen kleur laten zien. het kan een handig hulpmiddel zijn bij het kijken voor je de foto’s maakt om te zien of ze wel ‘werken’ in zwart-wit. Maar alleen wanneer je je beperkt tot opnemen in het jpeg-formaat van de camera, met alle beperkingen van dien, krijg je ook inderdaad kleurloze foto’s als resultaat. De RAW-bestanden zijn gewoon kleurenfoto’s.
Softwarematig kleur verwijderen
Een erg voor de hand liggende manier is om gewoon in kleur te fotograferen en achteraf bij het bewerken van je foto’s de keuze te maken om de kleur te verwijderen. Dit is een methode die je de meeste vrijheid geeft. Je zou kunnen zien dat een bepaalde foto toch beter is in kleur, en je hebt bij de omzetting heel veel mogelijkheden om het resultaat te beïnvloeden, met name waar het gaat om de bijdrage die elk kleurbereik levert aan de helderheid van het eindresultaat.
Infrarood en Ultraviolet
Een heel speciale benadering is het gebruik van camera’s die zijn aangepast om ook het infrarode en ultraviolette licht vast te leggen. Wanneer je dan werkt in combinatie met een filter dat het zichtbare licht tegenhoudt krijg je in principe een beeld dat geen zinvolle kleurinformatie bevat. Al het vastgelegde licht is immers onzichtbaar en daarmee per definitie kleurloos. Je kunt wel de combinatie van IR en zichtbaar licht gebruiken en dan vreemde kleuren produceren overigens.
In de komende afleveringen van van deze serie over zwart-wit op dit blog worden deze verschillende opties verder toegelicht. De 1ste aflevering van deze serie vind je HIER. De 3de aflevering vind je HIER. De 4de HIER.
Van Eduard de Kam zijn op dit moment twee boeken verkrijgbaar: Focus op Fotografie: Analoge fotografie en Focus op Fotografie_ Zwart-witfotografie.
Eduard de Kam is eind jaren 1970 begonnen met het fotograferen van nieuws en andere gebeurtenissen. In 1982 maakt hij een documentaire in opdracht van het Rijksmuseum. Daarna volgden er allerlei andere fotografische activiteiten. Sinds 1990 volgt hij de ontwikkelingen van de digitale fotografie voor het tijdschrift P|f. In 2000 is hij medeoprichter van het NIDF om de Nederlandse beroepsfotografen op de hoogte te houden van de digitale mogelijkheden. Hij is actief als schrijver van technische boeken op fotografisch gebied, hij geeft workshops en is expert op het gebied van kleurbeheer en het herkennen van fotomanipulatie. De boeken van Eduard vind je hier.
