Iets met een U, een I, of X…

We hebben er allemaal mee te maken. Iedere dag gebruiken we ze. Iedere dag klikken of tikken we wel op een aantal – jawel, vaak zelfs méérdere malen per dag. Soms vele uren op een dag achtereen.

Wat zijn dat dan ? Webpagina’s, applicaties en mobiele apps ! Maar dat niet alleen. Je kan het ook groter of algemener beschouwen; denk aan hele computersystemen, of bedieningspanelen. Van digitale deurbel tot pin-automaat, van een chat-bericht tot augmented reality, overal kom je letterlijk of figuurlijk in aanraking met mechanieken, apparaten, hardware en software waardoor je iets kan gebruiken, of iets kan laten gebeuren. Het bedenken en ontwerpen daarvan is een vak apart. De moderne naam daarvoor is “User Experience Design“ (UX Design) maar het vak bestaat al langer.

Knopjes – drukken, draaien, schuiven of schakelen.

Vóór het tijdperk van de industrialisatie was het bedienen of gebruiken van voorwerpen weinig meer dan het uitvloeisel van de technisch vereiste constructie.

Maar naarmate machines ingewikkelder werden (en zorgen om de veiligheid ervan groeiden), ontstond er langzaam aan een heus vakgebied met een eigen jargon. Er kwamen fysieke knoppen waarmee je op afstand iets kon bedienen: je drukt op een knopje hier en ergens verderop gebeurt iets – wow ! Fascinerende lampjes floepen aan en uit, mysterieuze wijzertjes bewegen, getallen rouleren achter kijkglaasjes.

Prachtige regelkamer van een oude energie-centrale.

Computers en beeldschermen hebben deze wereld van fysieke knoppen en lampjes virtueel gemaakt. De bediening ervan gebeurt met toetsen, muizen en trackpads, en keert zowaar terug naar de vingers, op glas of zelfs in de lucht gebarend. Het vakgebied specialiseert zich en wordt omgedoopt met namen en afkortingen zoals “Human Computer Interface” (HCI) en “Interaction Design” (IA of AX). In recente decennia doorliepen we fasen waarbij “multi-media” en “engagement” de toverwoorden waren. Momenteel is dat “experience“ en vandaar het nieuwe buzz-word voor het vakgebied: “UX Design” of nog hipper: “Design Thinking”. Maar het maakt in essentie allemaal weinig verschil. De psyche van de mens verandert immers nauwelijks.

De worsteling met knopjes, apparaten en systemen (fysiek of virtueel) blijft dus van alle tijden. Elke vernieuwing vereist weer een aanpassing en gewenning bij de gebruikers. Maar hoe kunnen we ervoor zorgen dat het gebruik van een website, app, magnetron of parkeermeter sneller, makkelijker, betrouwbaarder en veiliger wordt ? En dat we meteen een beter begin maken, zonder eerst vele versies lang mis te blijven kleunen ?

Design the right thing

Het begint in ieder geval met onderzoeken of je wel het juiste probleem bent aan het oplossen. Dat klinkt misschien raar, maar de makers van apparaten, apps of websites verzinnen vaak méér technieken en features dan nodig is ! Of ze denken dat gebruikers exact dezelfde ideeën en gedachten hebben als zijzelf. Heeft iemand trouwens al eens onderzocht wat de gebruikers eigenlijk willen ? Sterker nog: is er al eens goed over nagedacht wie die (potentiële) gebruikers zijn ?

Wist je trouwens dat een heleboel facetten van UX Design niks met ‘gevoel’ te maken hebben, maar gewoon goede principes en regelrechte wetmatigheden zijn ?

Het vak van UX Design heeft zodoende raakvlakken met allerlei andere vakgebieden: marketing, onderzoek, psychologie, informatie-architectuur, techniek en uiteindelijk ook met vormgeving. (De Engelse term “design” betekent beduidend méér dan sec het visuele aspect.) UX is tegenwoordig een wonderlijk vakgebied, dat eindelijk de erkenning en aandacht krijgt die het dringend verdient.