De Nederlandstalige Wikipedia bevat bijna twee miljoen artikelen die dagelijks worden aangevuld en verbeterd door meer dan duizend vrijwillige bewerkers. Iedereen kan meewerken, maar ‘zomaar’ wat opschrijven is niet de bedoeling. Artikelen moeten helder geschreven zijn en onderbouwd met bronverwijzingen. Dat is niet altijd zo eenvoudig. Vorige week verscheen daarom het boek Schrijven voor Wikipedia van Lodewijk Gelauff. Deze handleiding leert je hoe je, met behulp van praktische voorbeelden, bestaande artikelen kunt verbeteren, nieuwe artikelen kunt schrijven, bronverwijzingen kunt maken en een afbeelding kunt toevoegen. We spraken met Sandra Rientjes, directeur van Wikimedia Nederland over de vereniging Wikimedia en het schrijven voor de encyclopedie Wikipedia.

Hoe zit dat precies in elkaar: Wikipedia en Wikimedia?
Sandra Rientjes: ‘Het verschil tussen Wikimedia en Wikipedia is niet ingewikkeld. De meeste mensen kennen Wikipedia wel: de encyclopedie.. Wikipedia wordt geschreven door vrijwilligers, die dat verder ook allemaal zelf regelen. Het is een 100% vrijwilligersproject Er is niemand die ze aanstuurt, niemand die van bovenaf controleert of iets wel goed of niet goed is. Ze regelen dat allemaal onderling als vrijwilligersgemeenschap. Wikimedia Nederland is de organisatie die de vrijwilligers ondersteunt. De vereniging Wikimedia bepaalt niet wat er op Wikipedia gebeurt. Die ondersteuning kan heel praktisch zijn. Iemand wil bijvoorbeeld een artikel over glas-in-loodkunst verbeteren. Daar is een mooi naslagwerk over en dat kunnen wij dan voor hem of haar kopen. Het kan ook wat ingewikkelder zijn. Iemand wil bijvoorbeeld toegang tot een bepaald archief of een bepaalde datacollectie die normaal gesloten is. Dan proberen wij dat te regelen. En we werken samen met musea, bibliotheken en archieven die hun kennis en collecties via Wikipedia willen delen. Er zijn steeds meer instellingen die dat willen. Als een beeld uit je collectie als illustratie bij een Wikipedia-artikel staat, wordt dat duizenden keren meer gezien dan wanneer het op je eigen website staat.’

Je bent in dienst bij de vereniging?
SR: ‘Ja. Wij krijgen geld van de Wikimedia Foundation. Dat is het hoofdkantoor in Amerika. De Wikimedia Foundation is ook eigenaar van de servers waar Wikipedia op draait. Ze zijn eigenaar van de naam en het beeldmerk. Af en toe staat er op Wikipedia zo’n banner waarin om geld gevraagd wordt en dat levert wereldwijd zo’n $80 miljoen per jaar op. Dat is voldoende om Wikipedia en onder andere dit kantoor in de lucht te houden.’

Schrijven voor Wikipedia

Nu ligt er een boek waarin beschreven wordt hoe je je artikelen voor Wikipedia moet schrijven. Er is een hele gemeenschap van wikipedianen, die enthousiast schrijft, maar elkaar ook controleert. Een gemeenschap op internet! Is er niet vaak onenigheid tussen al die schrijvers?
SR: ‘Dat komt voor, maar het gaat meestal goed. Er is regelmatig veel discussie, soms ook strijd, als mensen het echt niet met elkaar eens kunnen worden. Neem een onderwerp als homeopathie, daar bestaan nogal wat verschillende meningen over. Wat belangrijk is voor Wikipedia: wij bepalen niet wat de waarheid is, wij vertellen wat betrouwbare bronnen over een onderwerp zijn. Bij een onderwerp als homeopathie kun je gerust schrijven dat de reguliere medische wetenschap het een zegt en homeopatische artsen het ander. De lezer moet verder bepalen wat die er zelf van vindt. Het is niet de taak van Wikipedia om te zeggen: zo is het. Waar de strijd vaak over gaat is het respectvol, correct en goed onderbouwd formuleren van die verschillende standpunten.’

Een encyclopedie op internet is iets anders dan een gedrukte encyclopedie, met een redactie, een uitgever en een hoofdredacteur die bij dit soort dingen op een gegeven moment de knoop doorhakt. Is dat met de manier waarop men op internet met elkaar omgaat niet erg moeilijk?
SR: ‘Online communicatie is vaak een beetje kort door de bocht en soms ook wat botter. Mensen zien elkaar niet. Je ziet niet hoe een opmerking bij iemand anders overkomt. Op Wikipedia heb je ook dat soort problemen. Het is natuurlijk ook zo, dat niet iedereen als hobby heeft om encyclopedische artikelen te schrijven. Het is een overzichtelijke groep mensen. De meeste daarvan zijn zeer redelijke mensen, maar soms hebben ze vaste oordelen en meningen. Doorgaans gaat het goed en soms gaat het mis. Dan moet een artikel bijvoorbeeld tijdelijk beveiligd worden, zodat er niet meer aangeschreven kan worden of alleen door zeer ervaren Wikipediabewerkers. Of dat een Wikipediaan, die helemaal door het lint is gegaan, tijdelijk een pauze wordt opgelegd. Dat kan bijvoorbeeld een paar uur zijn: koel even af. Er zijn ook mensen die voor een jaar of langer niet meer mee mogen doen. Maar dan heb je het wel heel bont gemaakt…’

Ik las in het boek dat er ook een arbitragecommissie is. Wie stelt die samen?
SR: ‘Die worden gekozen door Wikipediabewerkers. Die arbitragecommissie bestaat ook uit allemaal vrijwilligers. Er is nu weer een verkiezing, en je kunt jezelf er kandidaat voor stellen. Het is een pittige klus om daar in te zitten. Als je de oordelen soms leest, die zijn niet in een half uurtje bedacht.’

Wie schrijft er voor Wikipedia?

Wat voor soort mensen schrijven voor Wikipedia?
SR: Om de drie jaar doen we een survey onder de bewerkersgemeenschap en dan vragen we bijvoorbeeld naar leeftijd en opleiding. De leeftijden van de Wikipedianen lopen uiteen van 16, 17 jaar tot aan 80. Het is goed verdeeld over die verschillende leeftijdsgroepen. Er zijn meer mannen dan vrouwen die voor Wikipedia schrijven, de bewerkersgemeenschap bestaat voor 12 á 13% uit vrouwen. Tweederde is hoger opgeleid en de meesten werken of studeren, een derde werkt niet meer. Het is een gemêleerd gezelschap…’

En nu is er het boek ‘Schrijven voor Wikipedia’. Is het ingewikkeld om voor Wikipedia te schrijven?
SR: ‘Ingewikkeld niet echt, maar je moet het wel leren. Er was al wel een online-handleiding, maar ik geloof in de kracht van een boek. Het is prettig om de informatie van papier te lezen en niet alleen van een scherm. Je bent aan het schrijven over een bepaald onderwerp en als je dan online ook nog alles moet opzoeken hoe je moet werken op Wikipedia, dan is een boek handig. Je kunt in het boek leren hoe je met de wiki syntax je tekst vorm kunt geven, maar ook de visuele editor wordt in het boek beschreven.’

Zo’n visuele editor lijkt me erg handig voor iemand die alleen maar wil schrijven…
SR: ‘’Zeker. Voor het plaatsen van referenties in een artikel is die editor veel handiger dan met de wiki syntax. Je kunt bijvoorbeeld het ISBN-nummer van een bron intypen en dan vult de editor het zelf helemaal aan.’

Schrijven voor Wikipedia is spannend

Het schrijven van je eerste artikel is vaak spannend. Is er hulp van die gemeenschap van wikipedianen? Het meest spannend lijken me de reactie van je mede-wikipedianen…
SR: ‘Het ligt er maar aan hoe goed je de handleiding hebt gelezen. Het gaat er ook om met welke intentie je begint. Als de mensen zien dat je serieus een goede bijdrage probeert te schrijven, maar er gaat iets mis omdat je nieuw bent, dan zijn de meeste mensen heel vriendelijk. Je ziet natuurlijk wel eens dat mensen dingen op Wikipedia zetten waarvan je denkt: hoe haal je het in je hoofd? Zinnen die niet afgemaakt worden of zelfs baarlijke nonsens! Je ziet meteen dat het op geen enkele manier voldoet aan de format of layout van een wikipedia-artikel. Als je als ervaren wikipedia-bewerker dat voor de zoveelste keer op een dag ziet voorbij komen, is het geduld soms wel eens op. Maar als je met goede bedoelingen komt en je houdt je aan de regels dan wordt je goed opgevangen.’

Verschijnt zo’n slecht geschreven artikel dan wel eerst en komt er daarna iemand die het aanpast? Of zijn er mensen waarop je een beroep kunt doen om het na te lezen voordat je het erop zet?
SR: ‘Het is niet zo dat er een speciale helpdesk voor is. Er zijn mensen die zich bezighouden met taal en stijl. Die hoeven dan geen diepe kennis van het onderwerp te hebben: je moet gewoon goed kunnen schrijven. Voor sommige Wikipedia-medewerkers is dat wel ‘hun ding’. Die gaan nieuwe artikelen langs, halen er de taalfouten uit, zorgen dat de zinnen goed lopen, enzovoort. Je kunt van de Wikipedia-gemeenschap altijd hulp krijgen. Je eerste artikel voor Wikipedia is misschien heel eng. Maar op een gegeven moment is het schrijven voor Wikipedia ook erg leuk, verslavend zelfs en dat boek helpt je snel op weg.’

Hans Frederiks

Hans Frederiks is journalist en fotograaf en hoofdredacteur van blog.computercreatief.nl. Hij schrijft over ontwikkelingen op het gebied van computers, van vormgeving op het web en print, en fotografeert al zijn hele leven lang. Zijn specialisaties zijn panorama’s, landschappen en podiumfotografie. Zijn blog vind je HIER, zijn boeken vind je HIER.