De compositie van insectenfoto’s bepaalt – vaak letterlijk in één oogopslag – of een foto geslaagd is of niet. Kan de foto je aandacht vast kan houden? Of gaan je ogen alle kanten op? Dit artikel is een extract uit mijn nieuwe boek Focus op fotografie: Insectenfotografie. Daarmee gaat er wellicht een heel nieuwe wereld voor je open, want insecten zijn vaak heel verrassend mooi van dichtbij!

Compositie is een belangrijk onderdeel van de fotografie en er zijn vele boeken over geschreven. Als een foto een goede compositie heeft houdt deze de aandacht van de kijker langer vast. Deze week bekijken we hoe compositie werkt bij insectenfotografie.

Compositie houdt zich bezig met de manier waarop de onderdelen van een foto samenkomen tot een geheel. Dit omvat veel verschillende aspecten. Hoe en waar zijn de onderdelen gepositioneerd? Hoe worden lijnen gebruikt om de blik van de kijker te sturen? Is er een visuele balans in de foto? Zijn er zaken die afleiden van de essentie van de foto? Bij een goede compositie wordt de kijker als het ware door de foto heen geleid naar de belangrijkste elementen. Vaardig gebruik van compositie maakt een foto interessanter om naar te kijken.

Bewuste keuzes

Bij het fotograferen van insecten was ik in het begin al heel blij als het insect daadwerkelijk zichtbaar was en als het scherp was. Maar al gauw begon ik op andere aspecten te letten. Hoe is het insect gepositioneerd? Is de foto van boven gemaakt, van opzij of van voren? Kijkt het insect in de camera en, zo niet, waar kijkt het dan naar? Welke delen van het insect zijn scherp en welke delen zijn vaag? Het stellen van deze vragen en het maken van bewuste keuzes verbetert de compositie.

De volgende stap is om op de achtergrond en voorgrond te letten. Helpen deze om de aandacht op het insect te vestigen? Bevatten ze elementen die afleiden? Sturen ze de blik van de kijker naar de belangrijke plekken in het beeld?

Aandacht krijgen

Al je een afbeelding maakt is het doel om aandacht te krijgen van de kijker. Dit is meestal redelijk gemakkelijk met insectenfoto’s. Insecten onder een sterke vergroting zijn fascinerend, soms zelf een beetje beangstigend, en altijd interessant. Omdat insecten zo veel details bevatten houden ze de aandacht van de kijker ook gedurende langere tijd vast. De kijker ziet vaak dingen waarvan ze niet wist dat ze bestonden.

Het helpt om te proberen de foto vragen op te laten roepen. Waar kijkt het insect naar? Gaat het insect langs de stengel omhoogklimmen? Gaat hij wegspringen of wegvliegen? Het helpt ook om de kijker te verwarren. In de afbeelding hierboven lijkt de stengel bijvoorbeeld wel op een ijzeren balk. Dat is niet wat de kijker verwacht. Ook de onderstaande foto kan tot verwarring leiden. Het is niet direct duidelijk waar de achtergrond uit bestaat en waar de vlieg zich bevindt. Door minder context te geven moet de kijker dit zelf invullen.

Positie van het insect

Het is belangrijk om te bepalen waar je het insect positioneert in de foto. Je kunt hier de bekende regel van derden gebruiken. Als je de afbeelding horizontaal en verticaal in drie gelijke delen verdeelt snijden de lijnen elkaar in vier posities die steeds op 1/3 of 2/3 van de lengte en breedte liggen. Dit zijn de beste posities om het aandachtspunt van de foto te plaatsen. Dat aandachtspunt is vaak (de kop van) het insect.

Als het insect klein is ten opzichte van de foto kun je dit eenvoudig realiseren, maar als het insect een groot deel van de foto vult wordt dit veel lastiger. De ogen van het insect zijn meestal de belangrijkste positie waar je de aandacht naar toe wilt trekken. Maar insecten zijn vaak lang en de ogen zitten aan het uiteinde. Als je het insect van boven of vanaf de zijkant fotografeert, het hele insect zichtbaar wilt laten zijn en de ogen op een derde wilt plaatsen dan zijn er twee mogelijkheden. Of de kop ligt dicht bij de rand van de foto en het insect kijkt de foto uit, wat een andere compositieregel breekt. Of er is een hele grote lege ruimte vóór de kop van het insect.

Beide zijn meestal niet mooi, hoewel er uitzonderingen zijn. In onderstaande afbeelding van een atalanta – een vlinder – volgt de kop de regel van derden. De lange voelspriet vult de lege ruimte die ontstaat.

De vlieger gaat niet altijd op

Maar meestal lukt het bij dit soort foto’s niet om de regel van derden volledig toe te passen. Je kunt dan de ogen beter horizontaal in het midden plaatsen. Verticaal is het vaak makkelijker om aan de regel van derden te voldoen. Als je het insect onder een hoek fotografeert werkt de regel van derden wel goed. Het insect ligt dan meer diagonaal in beeld en je kunt de kop op de juiste positie leggen.

Over de compositie van insectenfoto’s valt nog veel meer te vertellen! En dat doe ik dan ook in mijn boek.

Focus op Fotografie: Insecten fotograferen

Het fotograferen van insecten is leuk en eenvoudig. Mooie foto’s maken van insecten is iets wat iedereen kan. Met beperkte apparatuur, wat basiskennis en een aantal eenvoudige technieken kan ook jij binnen een paar weken spectaculaire foto’s van insecten maken.

Dit boek laat dat zien. De auteur is een amateurfotograaf die begon met vrijwel geen kennis van insectenfotografie. Hij beschrijft zijn zoektocht van twintig weken naar de beste en eenvoudigste manier om insecten te fotograferen. In deze korte tijd ontwikkelde hij zich van een beginner tot een geprezen insectenfotograaf. Met dit boek kun jij zo’n zelfde reis maken.

Je vindt hier alles wat je moet weten over camera’s en lenzen, over instellingen, over het gebruik van een flitser en nog veel meer. En het boek leert je ook over insecten, waar en hoe je ze kunt vinden en hoe je ze het beste kunt fotograferen. Het bevat 250 afbeeldingen van insecten, gemaakt door de auteur.

• Praktisch: Volg de auteur in zijn ontwikkeling van amateurfotograaf tot ervaren insectenfotograaf.
• Fraai uitgevoerd: het boek bevat talloze spectaculaire kleurenfoto’s, als voorbeeld en ter inspiratie.
• Compleet: na het lezen van dit boek heb je alles in huis om zelf ook de prachtigste foto’s van insecten te maken.