Het zal aan ’t overgrote deel van de mensheid voorbij zijn gegaan, maar Windows 10 bestaat vijf jaar. Of dat reden voor een feestje is…?

Vijf jaar geleden besloot Microsoft de naar eigen zeggen ‘allerlaatste’ versie van Windows uit te brengen. Dat kreeg 10 als versienummer. Hoe het tot die toch wat aparte redenering is gekomen, is nog altijd vaag. Er werd destijds gemompeld over iets als ‘Windows as a service’, waarbij Window continu verbeterd zou worden. Niemand kon toen nog vermoeden dat ‘as a service’ synoniem zou worden voor multi-maandelijkse grote updates en multi-jaarlijkse mega-upgrades. Inmiddels is het dus een feit: Windows 10 bestaat vijf jaar (Computer Creatief is net een week of wat ouder, trouwens!). Voor de meeste gebruikers is er eigenlijk niet echt een verschil te zien tussen die allereerste versies van Windows 10 en de huidige versie. Behalve dan een iets frivoler uiterlijk. De basisfunctionaliteit is grotendeels gelijk gebleven. Of toch niet, wellicht. Want bij elke upgrade blijken steeds weer zo veel diepgravende wijzigingen doorgevoerd dat er telkens opnieuw problemen met Windows 10 ‘compatibele’ soft- en hardware optreden. Meer realistisch gezien is 10 dan ook allang geen 10 meer, maar Windows 14 of iets in die richting.

Groeipijnen

Windows 10 anno 2020 is redelijk stabiel, zolang je niet de meest recente versie installeert. Het kenmerkt de roemruchte geschiedenis van dit besturingssysteem: wacht minstens een half jaar alvorens naar een nieuwe versie te upgraden. Veel gebruikers kwamen er al snel achter dat ze die wacht-strategie ook bij de introductie hadden moeten aanhouden. De volgens Microsoft beloofde stabiliteit liet het ’t eerste jaar namelijk nogal afweten. Met name de eerste maanden kon gesproken worden van een zeer problematisch geheel. Blauwe schermen waren aan de orde van de dag, deels veroorzaakt door drivers en deels veroorzaakt door buggy code in Windows 10 zelf. Het duurde lang – veel te lang – voordat de problemen waren opgelost. En dat leidde weer tot een unieke situatie: het overgrote deel van de Windows-gebruikers – zeker de zakelijke – bleef hangen op Windows 7 omdat ze het vertrouwen in 10 volledig kwijt waren (ook vanwege de in een later stadium her en der opduikende sluikreclame in het OS, bijvoorbeeld…). Zeven was dé zakelijke en als stabiel beschouwde versie zonder ellende. Windows 8.1 was ook vrij stabiel maar werd gehaat vanwege de opgedrongen tegelmuur als alternatief voor het praktische startmenu.

Ellende in het bedrijfsleven

Zelfs nu nog – vijf jaar na de introductie van Windows 10 – zijn er opvallend veel zakelijke gebruikers die betalen voor verlengde support van Windows 7. Bijvoorbeeld omdat hardware en (of) software in een bedrijf niet compatibel zijn met 10. Of gewoon, omdat Windows 10 nog steeds als een moeilijk geval wordt beschouwd. Veel systeembeheerders hebben helemaal geen zin in steeds opnieuw stiekem geïntroduceerde features die privacy in gevaar brengen. Of zaken die je simpelweg niet op een zakelijke computer wilt zien, zoals die vervelende Windows Store met vermaledijde spelletjes en andere rommel erin. Je kunt dat allemaal deactiveren, maar dat is dus allemaal extra werk dat in 7 niet nodig was. En dan zijn er nog de inmiddels multi-jaarlijks verschijnende upgrades. Met name kleinere bedrijven hebben niet de financiële middelen om zich ‘uit te kopen’ uit dit stramien door een enterpriseversie met veel langere support voor ‘oude’ versies van Windows 10 te kopen. En zelfs als je alle uitstelmogelijkheden activeert in iets als Windows 10 Pro zien we steeds vaker dat Microsoft tóch ongevraagd upgrades en updates pusht. Met net iets te vaak vervelende gevolgen.

Microsoft is de baas

Het maakt dat ’t vijfjarig jubileum door velen met op z’n zachtst gezegd zeer gemengde gevoelens wordt ervaren. Wat in ieder geval duidelijk is geworden in die vijf jaar? Dat Microsoft de ingezette ‘ramkoers’ niet meer zal verlaten. Als je kiest voor Windows 10, dan kies je voor overgave aan het stramien van Microsoft. Feitelijk beheren zij je computer. Dat kan voordelen hebben voor thuisgebruikers die geen enkel verstand hebben van wat wel of niet urgent is aan bijvoorbeeld veiligheidspatches. Die dingen worden gewoon gedownload en geïnstalleerd. Ook hoeven zij niet meer na te denken of er nou wel of niet geüpgraded moet worden naar weer een nieuwe versie van 10. Dat gebeurt gewoon, klaar. Voor gamers en een ieder die z’n computer hoofdzakelijk gebruikt voor dingen als e-mail, browsen en af en toe een brief tikken prima te doen. Voor veel bedrijven een nachtmerrie, omdat de nieuwe versies vaak een hoop nieuwe gekkigheden onder de motorkap introduceren zonder dat Microsoft daar verder over uitweidt. Waardoor jarenlang trouw draaiende soft- en hardware van de een op de andere dag kan stoppen met werken. Geen fijn gevoel als je inkomsten daarvan afhankelijk zijn.

‘De computer’ op z’n retour

Toch lijkt de in eerste instantie verwachte overstapgolf naar alternatieven ietwat uitgebleven. Althans, dat lijkt in ieder geval zo als we kijken naar de cijfertjes van Microsoft zelf. Alleen kun je wel stevige vraagtekens zetten bij het door de softwaregigant getrompetterde ‘meer dan 1 miljard Windows 10-gebruikers’. Daarbij worden namelijk ook installaties op bijvoorbeeld gameconsole Xbox meegeteld. En embedded versies die op een Raspberry draaien. En – of all – zelfs versie die op Windows telefoons draaien. Wat we wel zien, is dat ‘de computer’ allang niet meer de centrale plek in huis had die hij een jaar of vijf tot tien geleden innam. Windows 10 verscheen precies op een moment dat mensen meer en meer gebruik gingen maken van alternatieven. Denk aan de tablet, smartphone, smart-tv en zelfs Chromebook. Veel diensten zijn inmiddels online beschikbaar, zoals bijvoorbeeld Google Docs en cloudopslag. Het computerlandschap in de huiskamer is er voorgoed door veranderd. Veel thuisgebruikers zijn tot het allerlaatste moment op Windows 7 blijven hangen. Toen de support daarvan officieel stopte begin dit jaar is lang niet iedereen naar de winkel gerend om een nieuwe Windowscomputer te kopen, want helemaal niet meer nodig.

Dataverzamelaar

Ook Microsoft zelf ziet duidelijk steeds minder heil in Windows als toekomstig besturingssysteem. De aandacht die er op persevents (if any, tegenwoordig) en ontwikkelaarsmeetings aan besteed wordt is al jaren gestaag dalende. Het bedrijf zet vol in op cloudtoepassingen en dergelijke. Windows is slechts een manier om die diensten te bereiken. Of beter: een van de vele manieren. Wel probeert de softwaregigant natuurlijk nog altijd geld te verdienen aan het OS. En dat gebeurt helaas niet altijd op een even nette manier. 10 is een dataverzamelaar van jewelste en het is nog altijd niet duidelijk wat Microsoft precies doet met al deze verzamelde gebruikersgegevens.

Kentering

Windows 10 bestaat vijf jaar. Dat het überhaupt zo lang heeft kunnen duren heeft natuurlijk alles te maken met het feit dat de mens een gewoontedier is. En liefst maar niet te veel wil veranderen in zijn of haar leven, zeker niet als het om toch als lastig bekende zaken als computers gaat. Zolang scholen en opleidingscentra nog altijd standaard onderwijs geven in en op Windows-gerelateerde software zal de hegemonie van Windows ook nog wel voortduren. Tenminste in het bedrijfsleven. Maar de kentering is toch wel duidelijk zichtbaar aan het worden. Ook op die scholen, waar iPad’s en Chromebooks definitief doorgebroken zijn. Generaties die niet vanuit school – het ei, zeg maar – opgegroeid zijn met Windows (alleen) zullen geneigd zijn straks anders naar die aloude pc te kijken. En eerder op zoek te gaan naar moderne alternatieven.

Begin en einde van een tijdperk

Windows 10 lijkt dan ook enerzijds het begin van een tijdperk, maar tegelijkertijd ook de afsluiting daarvan te vormen. Hoe dat zich verder uiteindelijk ontwikkelt is puur koffiedik kijken. Maar als je je bedenkt dat dit artikel geschreven is op een iPad, en dat de meeste andere artikelen op dit blog ook op andere systemen dan Windows 10 zijn geproduceerd is dat best tekenend. Contentcreatie – toch een van de pijlers waarop de aloude desktop-pc en Windows-laptop steunden – gebeurt steeds meer in de cloud. Het enige dat je daarvoor nodig hebt is een browser. Precies dat lijkt dan ook de toekomst. Het is niet voor niets dat die al genoemde Chromebook razendsnel in populariteit stijgt, bijvoorbeeld. Of dat de iPad niet meer weg te denken is uit vele schoolbanken en natuurlijk ook in het bedrijfsleven en de medische wereld – om maar wat takken van sport te noemen – z’n sporen ruimschoots heeft verdiend.

Intel, Windows en de opkomst van RISC

Een ander probleem is Intel, dat traditioneel de ‘motor’ van Windows levert. De processoren van die fabrikant – en feitelijk de hele x86-technologie – beginnen oudbakken te worden. Intel loopt tegen steeds meer problemen aan, onder meer op het vlak van veiligheid (Spectre, Meltdown) die eigenlijk een compleet redesign vereisen van de complete lijn cpu’s. Of dat zelfs überhaupt mogelijk is, is afwachten. Fysische grenzen vormen eveneens een steeds grotere barrière in de x86-wereld. We zien Dan ook dat Intel modern technieken steeds verder vooruitschuift. En dat terwijl een andere processortechnologie – gebaseerd op de RISC-structuur – aan een stevige opmars bezig is en veel flexibeler blijkt te zijn. Apple is al overstag en ondersteunt over een paar jaar alleen nog in eigen huis ontwikkelde op ARM (eveneens RISC) gebaseerde SoC’s, complete systemen op een chip met nog een enorme ademruimte en belofte voor de toekomst. Waarbij ook geldt dat de combinatie Windows en ARM – zo is inmiddels uit diverse gefaalde pogingen gebleken – geen gouden is.

Digitale lente

Of het vijfjarig jubileum van Windows 10 betekent dat het ook ’t tienjarig jublieum gaat halen? Ach, de kans dat het er in 2025 nog altijd is, is vrij groot. Maar het computerlandschap zal tegen die tijd nog weer verder veranderd zijn. En de noodzaak voor een echte computer – zeker voor thuisgebruikers en kleine bedrijven – weer minder gemaakt hebben. Het zijn zonder meer interessante tijden in de IT, waarbij duidelijk een soort van nieuwe lente aan de horizon gloort. Maar wat er nou precies op springen staat is afwachten. Er zijn nogal wat spannende dingen die eraan zitten te komen, uiteindelijk. Nog veel meer cloudtoepassingen die niet onder doen voor hun desktop-equivalenten bijvoorbeeld. Die RISC-cpu’s die zoals geschreven nog heel veel ademruimte hebben. Het naar ’t zich nu laat aanzien definitief doorgebroken thuiswerken. Nog slimmere apparaten in de huiskamer. En nog veel meer…

Wie in ieder geval gelukkig zijn geworden van Windows 10 zijn IT-journalisten. Er was en is nog nooit zoveel te schrijven geweest over een besturingssysteem. Hoe los je dit op, hoe zet je dat uit en waar zitten al die standaard opties na de zoveelste update nu weer verstopt? En welke stilletjes geïntroduceerde privacy-opties moet je snel aan of juist uit zetten? Ben jij nog een fervent Windowsgebruiker – bijvoorbeeld omdat je baas dat eist – dan is het zaak om je toch wel te verdiepen in Windows 10. Zeker als je het professioneel gebruikt. Gewoon om vervelende verrassingen te voorkomen en lekker snel te werken. In dat geval komt het ExpertHandboek Windows 10 uitstekend van pas. Dit boek zet de meest relevante geavanceerde en verborgen functionaliteiten op een rijtje en ontsluit ze voor de lezer. Van het ontwikkelen van een betrouwbare back-upstrategie en het draaien van een eigen web- en FTP-server tot het configureren van virtuele machines en het toevoegen van de Linux-shell bash: u leest het in deze uitgave. Hierbij is basiskennis van het werken met Windows 10 een uitgangspunt, want de auteurs gaan ervan uit dat u weet hoe Windows Verkenner werkt, waar het menu Start zich bevindt en dat u over een werkende netwerkopstelling beschikt.

Ronald Smit

Ronald Smit kan dankzij een combinatie van een elektronica- en een journalistieke opleiding (afstudeerrichting radio en nieuwe media) technische zaken op een heldere en eenvoudige manier uitleggen. Zijn jarenlange schrijfervaring voor onder meer Computer Idee geeft u al snel de ‘aha-erlebnis’ waar u wellicht al zo lang naar op zoek was. En wordt het dan toch allemaal wat ingewikkeld, dan loodst hij de lezer snel en zeker langs eventuele barrières en valkuilen. De boeken van Ronald vind je hier.