‘De kleur van je foto’s’ is een serie van 9 blogposts van Eduard de Kam. De serie geeft je inzicht in de werking van licht, de invloed die licht heeft op kleur en hoe je camera en beeldbewerkingssoftware omgaat met die kleur. Uiteindelijk is de vraag: hoe bepaal je de kleur van je foto’s? Dat doe je in de camera en met beeldbewerking, buiten de camera. Dit is 1ste aflevering in de serie. De 2de aflevering vind je HIER, de 3de HIER, de 4de HIER.  De 5de aflevering over cameraprofielen in Lightroom vind je HIER, de 6de aflevering over kleurcorrectie vind je HIER. De 7de aflevering over o.a. 3D LUT-tabellen vind je HIER, de 8ste aflevering over het zelf afdrukken van foto’s HIER en de 9de aflevering over het laten afdrukken van foto’s HIER. (H.F.) 

Fotografie: meer dan schrijven met licht

Licht maakt je foto en hoewel ik de uitdrukking ‘schrijven met licht’ de lading absoluut niet vind dekken is het licht wel waarmee de foto’s gemaakt worden. Heel belangrijk is de aard van het licht, hoe verlicht het je onderwerp? De hoeveelheid licht moet je meten voor de juiste belichting, maar wat moet je meten of doen voor de juiste kleur, als er tenminste van een juiste kleur gesproken kan worden? Hoe bepaal je de juiste kleur van je foto’s?

De kleur van het licht

Wanneer we het hebben over licht voor de fotografie dan gaat het over elektromagnetische straling met een golflengte of frequentie, het is maar waar je naar wilt kijken, waar onze ogen gevoelig voor zijn. Dat bereik aan golflengtes loopt van 380 nm voor het blauw, tot 740 nm voor het rood. Daartussen liggen dan alle kleuren van het spectrum zoals je ze in een regenboog kunt zien. De kleur van de meeste lichtbronnen en de kleuren die we normaal om ons heen zien zijn opgebouwd uit wisselende hoeveelheden van al de golflengtes, waarbij de kleur die we zien een soort gemiddelde is. Daarbij kan een onderscheid gemaakt worden in wat ik ‘natuurlijk’ licht noem waaronder zowel zonlicht als gloeilampen vallen en dat als mooie eigenschap heeft dat alle spectrale kleuren er in een mooie regelmaat in aanwezig zijn. Dat is het beste licht om kleuren mee vast te leggen. Daarnaast zijn er de moderne wat je synthetische lichtbronnen zou kunnen noemen, TL en LED, waarbij met name het TL-licht een onregelmatig spectrum heeft, maar ook het LED-licht mist vaak bepaalde kleuren uit het spectrum. Om daar goed mee te kunnen fotograferen moet er meer worden gedaan.

De kleur van je onderwerp

De dingen die je fotografeert hebben een eigen kleur die wordt gemaakt door de kleuren die het onderwerp reflecteert. Iets roods zal weinig of geen groen en blauw reflecteren, maar juist wel bijna al het rood uit het licht dat er op valt. Je kunt een kleur alleen maar goed zien en fotograferen als de betreffende kleur ook in het spectrum van je lichtbron aanwezig is, wat dan ook vooral bij de synthetische lichtbronnen nogal eens op problemen stuit.

De kleur van je foto

De kleuren die je in je foto terugziet zijn het resultaat van de combinatie van de kleur van het licht en de kleuren van je onderwerp, dat is net zo als bij de kleuren die je zelf ziet. Maar bij de kleuren van de foto komen daar nog heel wat dingen bij, het gaat dan met name om de instellingen van de camera die soms een beetje maar meestal heel veel invloed hebben op de uiteindelijke kleuren. Het gaat dan om de keuze voor de witbalans en daarnaast de keuze voor een instelling die bij elk merk anders heet: beeldstijl, picture control, filmsimulatie en zo verzint elke fabrikant een eigen term voor wat hetzelfde is: een aantal instellingen die de kleurweergave wijzigen.

JPEG, Video, RAW

Die instellingen zou je ‘smaak’-instellingen kunnen noemen en het is afhankelijk van de keuze voor het bestandsformaat of die invloed hebben op het eindresultaat. Maak je je foto’s in JPEG, ik ben daar verder geen voorstander van, dan zullen alle camera-instellingen het eindresultaat echt wijzigen, waarbij een verkeerde instelling soms tot verder onbruikbare bestanden leidt. Voor video geldt hetzelfde, de keuze voor een bepaalde instelling in de camera wordt ingebakken in het eindresultaat dat nog maar beperkt aan te passen is.

RAW

Gebruik je RAW als opname formaat, iets dat inmiddels ook bij video mogelijk is, dan zijn alle camera-instellingen van geen enkele betekenis. Het RAW-bestand verandert er niet door. Bij opnemen in RAW is alleen de belichting, de keuze voor de combinatie van ISO, sluitertijd en diafragma, van invloed op het eindresultaat, je kunt de rest van de instellingen in je camera vergeten. Helaas kun je die delen van het menu niet gewoon laten verdwijnen. Ze worden meestal wel in grijs weergegeven hoewel de voor RAW zinloze keuze tussen sRGB en AdobeRGB wel vaak beschikbaar blijft.

Software

Bij het opnemen in RAW kun je alle keuzes voor het uiterlijk van de foto, dus ook die voor de kleur, maken in de software. De witbalans heet daar ook gewoon witbalans en heeft dezelfde functie. Dat wil dan weer niet zeggen dat het effect van een witbalans instelling met dezelfde naam als in de camera precies hetzelfde is. En al die smaakinstellingen heten daar camera-profielen, waarbij ook al weer geldt dat dezelfde naam niet betekent dat het effect hetzelfde is. Dat is in elk geval zo bij de Adobe software en een aantal andere programma’s, maar er de makers van de programma’s kunnen ook andere keuzes maken. Wil je wel precies hetzelfde bereiken in de software achteraf dan is eigenlijk alleen het gebruiken van de software die de cameramaker zelf levert een optie. Die software heeft dan helaas vaak weer andere beperkingen.

Smaak en techniek

En dan heb je ook nog te maken met je eigen wensen en smaak. Ook al zorgen de technische keuzes voor wat je een perfecte kleurweergave kan noemen, dat wil nog niet zeggen dat dat ook is geworden wat je mooi vindt of wat je zoekt. Dan moet je leren de techniek goed te kennen en te gebruiken zodat je zelf met gebruik van de techniek het eindresultaat naar je hand kunt zetten.

Beoordelen

Wanneer je serieus met kleur bezig bent zul je ook wel zeker willen weten dat je het eindresultaat goed aan het beoordelen bent. Voor het beoordelen van afdrukken is de kleur van het licht bepalend voor wat je aan kleuren ziet, dat is voor de meeste mensen wel duidelijk. Heb je geen speciaal daarvoor ingerichte plek, dan is vlakbij het raam op een bewolkte dag een aardig alternatief. Dat ook de kleuren op je beeldscherm er voor jou anders uitzien dan ze zijn als de kleur van de verlichting op de werkplek niet goed is, is voor veel mensen echter iets vreemds. Het is niet zo dat de kleuren op je beeldscherm zelf veranderen, maar de kleur van het omgevingslicht wijzigt de manier waarop je ogen kleuren zien.

Is het licht te rood, kunstlicht bijvoorbeeld, dan ga je minder rood zien. Je ogen hebben ook een automatische witbalans! Dan vind je vervolgens de kleuren op je beeldscherm niet rood genoeg en gaat ze aanpassen waardoor je foto’s uiteindelijk te rood worden. En vanzelfsprekend moet voor echt beoordelen van de kleuren het beeldscherm gekalibreerd zijn.

De rest van de serie over kleur, over hoe je de kleur bepaalt van je foto vind je hier: De 2de aflevering over de witbalans vind je HIER. De 3de over het ‘zien’ van kleur HIER. De 4de over hoe de camera kleur ziet HIER. De 5de aflevering over cameraprofielen in Lightroom vind je HIER. De 6de aflevering over kleurcorrectie vind je HIER. De 7de aflevering over o.a. 3D LUT-tabellen vind je HIER. De 8ste aflevering over het zelf afdrukken van foto’s HIER en de 9de aflevering over het laten afdrukken van foto’s HIER.

Van Eduard de Kam zijn op dit moment twee boeken verkrijgbaar:  Focus op Fotografie: Analoge fotografie en Focus op Fotografie_ Zwart-witfotografie. 

Eduard De Kam

Eduard de Kam is eind jaren 1970 begonnen met het fotograferen van nieuws en andere gebeurtenissen. In 1982 maakt hij een documentaire in opdracht van het Rijksmuseum. Daarna volgden er allerlei andere fotografische activiteiten. Sinds 1990 volgt hij de ontwikkelingen van de digitale fotografie voor het tijdschrift P|f. In 2000 is hij medeoprichter van het NIDF om de Nederlandse beroepsfotografen op de hoogte te houden van de digitale mogelijkheden. Hij is actief als schrijver van technische boeken op fotografisch gebied, hij geeft workshops en is expert op het gebied van kleurbeheer en het herkennen van fotomanipulatie. De boeken van Eduard vind je hier.